Spaarpotten maximaal gespekt in 2020, maar waarom geven we niet uit?

Tijdens coronajaar 2020 is er enorm veel geld naar de spaarrekeningen gesluisd. Dit is ook de plek waar het grootste gedeelte van dit geld blijft staan, want Nederlanders blijken het niet massaal uit te geven nu het land weer open is. Waarom hebben we in 2020 eigenlijk zoveel gespaard? En waarom geven we het niet uit? Wij vragen het financieel psycholoog Anne Abbenes.

Ongekend veel gespaard

42 miljard euro. Dat bedrag wordt in 2020 bij elkaar gesprokkeld door alle Nederlanders samen. Dat is veel meer dan in de jaren die voorafgaan aan de coronacrisis. Volgens de Nederlandsche Bank (DNB) wordt er in 2019 al een uitzonderlijk bedrag van 21 miljard opzij gelegd, terwijl in de jaren daarvoor rond de 10 miljard ‘normaal’ is. 42 miljard is dus ongekend veel.

Onzekere situatie

Dat we zoveel hebben gespaard heeft enerzijds een praktische reden. Een groot deel van 2020 is het gewoonweg niet mogelijk om geld uit te geven aan horeca, reizen en een heleboel andere zaken waar normaal veel geld naartoe gaat. Anderzijds heeft het oppotten van geld ook een psychologische reden. Anne Abbenes legt uit: “bepaalde ingrijpende gebeurtenissen in de geschiedenis hebben grote gevolgen gehad voor de manier waarop we met geld omgaan. Gebeurtenissen zoals de coronapandemie. Als de ontstane situatie onzeker is, brengt dat een gevoel van onveiligheid en verlies van controle met zich mee. Door veel geld te sparen proberen mensen toch de controle te houden.”

Oppotten

Nu het hoogtepunt van de pandemie geweest is, kan er opeens weer volop geld uitgegeven worden. Uit een rondgang van de Rabobank onder 1.546 mensen blijkt dat Nederlanders niet massaal hun ‘nieuwe’ spaargeld gaan aanspreken. Ruim 40 procent van de respondenten geeft aan dat zij het geld liever op de spaarrekening laten. Anne Abbenes legt uit wat hier de psychologische verklaring voor is. “De wereld is in korte tijd erg veranderd. Eerst kwam alles op losse schroeven te staan door corona en nu verandert het allemaal weer. Dat kan bewust en/of onbewust leiden tot een stevige portie stress. Geld was voor de pandemie al stressveroorzaker nummer 1, maar dat is nu helemaal het geval. De economie mag zich dan snel kunnen herstellen, maar dat geldt niet voor het brein. Ons brein houdt immers niet van verandering en abstractie en wil liever dat alles bij het oude blijft. Dat vasthouden aan het bekende noemen we in de financiële psychologie de Status Quo Bias; ook al zijn onze gedragingen tegenover geld niet meer logisch, we houden er toch aan vast omdat het een gevoel van controle geeft. Daarnaast is het zo dat de snelle, ingrijpende veranderingen tijdens de pandemie de angst voor verlies heeft vergroot, waardoor we ‘financieel’ verlammen en geen enkele keuze meer durven maken. Ook om die reden blijft het spaargeld op de rekeningen staan.”

Andere zienswijze

Hoewel vrij veel mensen op deze manier handelen, pakken sommigen het juist heel anders aan. “Zij maken hun geld juist op aan dure spullen, omdat zij het gevoel hebben dat zij veel hebben gemist.” Volgens Abbenes is dit ook een vorm van controle uitoefenen, omdat de gekochte spullen de mentale stress en pijn, die de pandemie heeft opgeleverd, kan verzachten. Althans, dat wordt gedacht. Ironisch genoeg gebruikt men gespaard geld niet om rekeningen of schulden mee af te betalen.

Kredietcrisis

Onzekere tijden werken dus in feite financiële paniek en stress in de hand. De coronapandemie is lang niet de 1e situatie waarbij dit zo is. Dit gebeurt bijvoorbeeld ook tijdens oorlogen en financiële crisissen. Een recent voorbeeld is de kredietcrisis. ”Uit onderzoek blijkt dat mensen daar financieel trauma en PTSS (posttraumatische stressstoornis, red.) aan hebben overgehouden. Denk aan mensen met een woekerpolis die opeens hun hele pensioen in rook zagen opgaan. Net als met PTSS veroorzaakt door een ander trauma, kan het ook erg lang duren voordat deze vorm van PTSS afneemt. Sommigen hebben nog last van de gevolgen van de crisis uit 2008 en de geschiedenis herhaalt zich nu eigenlijk weer.”
Ook als we naar de cijfers van DNB kijken zien we gelijkenissen tussen de crisis uit 2008 en de coronapandemie. Uit hun statistieken over spaargeld blijkt dat men in oktober 2008 meer spaargeld heeft ingelegd én opgenomen dan in welk jaar dan ook tijdens dit millennium. In dat najaar is de crisis op z’n hoogtepunt. Deze tweeledige piek zegt iets over de chaos die destijds heerst. Een dergelijke trend zien we ook in de cijfers van 2020.

De beurzen verkeren in 2008 in zwaar weer. Met name in het najaar verslechtert de situatie snel. Foto uit oktober 2008.

De financiële stress en financieel trauma die een rampjaar met zich meebrengt gaat verder dan alleen zorgen over de eigen situatie, weet Anne Abbenes. Alles op financieel gebied staat in feite op losse schroeven, zo ook het vertrouwen in de banken. Uit een document van DNB blijkt dat ook. “Het vertrouwen in financiële instellingen ligt nog wel lager dan voor de financiële crisis uit 2008/2009”, staat geschreven in hun jaarverslag over 2020. Een veelzeggende zin.

Tips

Merkt u zelf dat u na de coronacrisis anders met uw (spaar)geld omgaat en vraagt u zich af of dit uw financiële situatie negatief beïnvloedt? Volgens Anne Abbenes kan het helpen om uw eigen gedragingen op dit gebied onder de loep te nemen. Bent u sinds de pandemie bijvoorbeeld veel meer kwijt aan eten en drinken, omdat u boodschappen laat bezorgen en vaker eten besteld? Ga dan na of dit echt nog nodig is.
Zo kunt u ook uw gedachten laten gaan over eventuele abonnementen die u heeft afgesloten in de tijd dat thuisblijven het devies is. Maakt u hier nog steeds net zoveel gebruik van als eerst, of kosten ze u nu vooral geld? Als dit laatste het geval is, is het misschien een idee om het abonnement vaarwel te zeggen.

(Bron: Anne Abbenes, DNB, Rijksoverheid, RTL Nieuws, Rabobank)