Privacyregels niet bekend bij gemeenten

Gemeenten weten niet goed hoe ze om moeten gaan met de privacygevoelige persoonsgegevens van hun inwoners, zo stelt toezichthouder Autoriteit Persoonsgegevens (AP). Daarnaast informeren zij de burgers niet goed over het gebruik van hun persoonsgegevens.

Gevoelige gegevens

Sinds 1 januari 2015 hebben lokale overheden nieuwe taken op het gebied van jeugdzorg, maatschappelijke ondersteuning en arbeidsparticipatie. Hierdoor verwerken ze een stuk meer persoonsgegevens dan voorheen. Gemeenten werken dagelijks met gevoelige gegevens van bijvoorbeeld kwetsbare mensen die op gebieden als jeugdzorg, maatschappelijke ondersteuning en chronische ziekten afhankelijk zijn van hun gemeente. Wilbert Tomesen, vicevoorzitter van AP zegt hierover: “Om het vertrouwen van die mensen te behouden moeten gemeenten een volstrekt helder beeld hebben van het doel waarvoor persoonsgegevens worden verzameld en gebruikt. Nu lopen ze het risico dat gegevens worden verwerkt terwijl dat helemaal niet mag.”

Toestemming

Gemeenten vragen nu vaak toestemming aan burgers voor de verwerking van hun gegevens. Dit betekent echter niet altijd dat de gegevens ook mogen worden verwerkt, toestemming vragen is namelijk niet altijd voldoende. In situaties waarin er géén andere wettelijke grond is op basis waarvan de gegevens mogen worden gebruikt, is het vragen van toestemming geen oplossing. De Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) bepaalt namelijk dat mensen zich vrij moeten voelen om toestemming te geven. Als mensen afhankelijk zijn van de gemeente voor hulp of ondersteuning kan er van vrije toestemming echter geen sprake zijn. Tomesen: “Als gemeenten in die gevallen tóch toestemming vragen en persoonsgegevens verwerken, dan is dat onrechtmatig.”

Het gebruik van gegevens

De AP constateert ook dat gemeenten hun inwoners niet goed informeren over het gebruik van hun gegevens, met name in situaties waarin die gegevens zonder hun toestemming worden verwerkt. Mensen kunnen hierdoor hun rechten niet goed uitoefenen, zoals inzage in hun gegevens. Bovendien kan het vertrouwen van mensen in hun gemeente worden geschaad door dit gebrek aan informatie en transparantie.

Advies voor gemeenten

De Autoriteit Persoonsgegevens doet gemeenten een aantal aanbevelingen. Zo raadt de toezichthouder aan om te specificeren welke gegevens voor welke specifieke doelen en op basis van welke grondslag noodzakelijk zijn voor de taken in het sociaal domein. Ook adviseert de AP om dit te vertalen in instructies voor de professionals op de werkvloer, zodat zij weten wat zij met welke gegevens mogen doen. Daarnaast wordt aangeraden burgers zorgvuldig te informeren over de gegevens die over hen worden verwerkt en wanneer en waarom toestemming wordt gevraagd.

(Bron: Autoriteit Persoonsgegevens)