Iedereen speelt het miljoenenspel mee

De politiek in Utrecht wil de onderste steen boven krijgen, nu blijkt dat buitenlandse investeerders vele miljoenen winst maakten met de verkoop van voormalige sociale huurwoningen op Kanaleneiland. Wie zijn de architecten van deze verkoopconstructie?

Klachten

In april 2017 betrekken de eerste huurders de gerenoveerde flats aan de Auriollaan. Wie dit deel van Kanaleneiland van 5 jaar geleden kent, ziet in januari 2018 vooruitgang: de straten zijn schoon en heel, in de binnentuinen wisselen fietsenboxen, jonge heesters en andere aanplant elkaar af. Het gras is er groen, de flats netjes geschilderd. De trappenhuizen spic en span. De huurders zijn blij met hun net verworven woningen. Aan de baby’s in het buurtje én aan hun ouders zie je het af. Naarmate de tijd vordert, neemt het gemor toe. Bewoner Berry Ververs (30) van de Auriollaan doet op 5 januari een oproepje binnen de facebookgroep van zijn flatgebouw om eventuele klachten te melden. Binnen enkele dagen komt een reeks kleine klachten binnen: een niet goed sluitende voordeur, defecte radiator, niet egale vloeren waardoor laminaat schade oploopt, kapot gesprongen glas van de oven/magnetron en defecte lampen van de fietsenberging. Ernstiger
lijken de klachten over tocht door slecht aangebrachte rubbers van de dubbele beglazing. Klachten die ook bij een rondgang door het buurtje gehoord worden. Bij sommige woningen in het renovatieproject is sprake van schimmelvorming bij de plinten. Ook op het forum van het consumentenprogramma Radar wijst een bewoner van de Marshalllaan op vochtproblemen.
‘Vooral de slechte conditie van de raamrubbers baart ons zorgen; er blijft veel condens op de ramen staan en  vooral in de slaapkamer leidt dit tot zwarte schimmelvorming, wat slecht is voor de gezondheid.’

Niet serieus

Meest opvallende grief van de jonge bewoners is dat de nieuwe eigenaar Capreit en beheerder CANLiving (een dochter van Capreit) klachten niet serieus nemen. CANLiving belooft reparaties uit te voeren, maar dat gebeurt niet of pas na vele telefoontjes. Huurders worden naar renoveerder Heijmans verwezen die weer terugverwijst, zo wordt geklaagd. Een huurder schrijft een bericht met alle tekortkomingen. ‘Ook op deze e-mail hebben zij nooit gereageerd. Ronduit schandalig. Als vastgoedonderneming ga je zo niet met de huurders om, schaam jullie!’ Ook deze krant krijgt ondanks meerdere pogingen geen contact met woordvoerders van het Canadese bedrijf Capreit (50.000 huurwoningen in Canada en sinds een jaar actief in Nederland). De gemeente en SP-wethouder Paulus Jansen gingen ervan uit dat Aventicum, de samenwerking van zakenbank Crédit Suisse en het staatsfonds van Qatar, de woningen duurzaam zou verhuren. Maar in plaats daarvan stroomde 23 miljoen euro collectief kapitaal (van de corporaties) door de verkoop van de huizen aan Capreit naar Qatarese oliesjeiks en Wall Street-bankiers. Dathet ‘sociale’ geld bij
Aventicum terecht kon komen, is onder meer te danken aan twee hoofdrolspelers: vastgoedman Feike Siewertsz van Reesema en Jesse Flink, directeur van GEM Kanaleneiland BV.

Getraind

Over Aventicum doet Feike Siewertsz van Reesema in november 2015 in de Amsterdamse Balie tijdens een Stadsgesprek een boekje open: ‘Aventicum is een fonds waar McKinsey-getrainde jongens dagelijks met spreadsheets bezig zijn het vermogen te alloceren (onder te brengen). Deze partij werkt met een strategisch lokale partner.’ Die ‘strategisch lokale partner’ is Siewertsz van Reesema zelf. Feike Siewertsz van Reesema (41) is een snel rijzende ster in de Nederlandse vastgoedwereld. Hij leerde het vastgoedvak met zijn compagnon Prins Bernhard jr. vanaf 2001 op de Amsterdamse vastgoedmarkt. Hun bedrijfsnaam: Pinnacle (de top). Over zijn tijd met Bernhard zegt hij nu: ,,Gelukkig op tijd uitgestapt.’’ In 2015 brengt Van Reesema, naar eigen zeggen,
‘prestatieafspraken tussen gemeente Utrecht en Mitros en Portaal in kaart.’ Van Reesema wordt een van de eerste drie bestuurders van Kanaleneiland BV, een dochteronderneming van Aventicum, speciaal opgericht voor deze deal. Van Reesema neemt in De Balie een voorschot op de huurprijzen in het project: ‘We gaan de woningen verhuren voor 750, maximaal 800 euro per
maand.’ De huidige huurprijzen in het project lopen tot 1.000 euro per maand.

Renndement

In aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen doet Feike van Reesema op 22 november vorig jaar mee aan een ‘TAAI-verkiezingsdebat’ in Het Huis Utrecht aan de Boorstraat. Hij toont zich tevreden over de Utrechtse SP-wethouder Wonen: ‘Ik heb een redelijk goede verstandhouding met Paulus, de wethouder hier. We zijn druk bezig geweest met elkaar in Kanaleneiland. Daar heb ik een bijdrage kunnen leveren aan een vrij grootschalige renovatie.’ Van Reesema vertelt de volle zaal níét dat zijn ‘bijdrage aan de grootschalige renovatie’ al 4 maanden eerder met een winst van 23 miljoen is beëindigd. Hij vervolgt: ‘We investeren volkshuisvestelijk; mét een rendementsbril. En daar heeft Paulus Jansen aan meegeholpen. Ik had het niet verwacht, maar ik vind dat hij eigenlijk best meegaand is. Ik vind dat hij initiatieven van marktpartijen omarmt. En dat hij daar zijn schouders onder zet.’ Op de vraag van de gespreksleider of lokale bestuurders tegen beleggers als hijzelf zijn opgewassen, antwoordt hij: ,,Een stevige wethouder kan dat uitonderhandelen. Als jij nou dít doet, dan krijg jij dát van mij. Dat gebeurt in iedere toplaag.’’ Wethouder Jansen (‘Paulus’) op zijn beurt zegt tegen deze krant dat hij van Reesema hooguit één keer heeft ontmoet en hem nauwelijks kent. Van Reesema vertelt in Het Huis Utrecht ook over de rendementsdruk van Qatar en CreditSuisse: ‘Ik moet rendement maken. Anders krijg ik het geld niet beschikbaar.’ Voor Kanaleneiland kreeg hij dus 28 miljoen euro beschikbaar. Binnen een jaar maakte Van Reesema er 51 miljoen van. Op 20 december 2017 antwoordt hij telefonisch op de vraag van deze krant of de 252 woningen verkocht zijn: ,,Wij verkopen nu nog niets. Er zijn gesprekken
gaande, maar daar kan ik nu nog geen uitspraak over doen.’’ Van Reesema zegt het 5 maanden nadat hij de  252 flats van Aventicum-dochter Kanaleneiland BV verkocht. Tijd voor een langer telefonisch interview heeft hij niet. Begin januari is hij vanwege zakenreizen niet bereikbaar. We krijgen hem op 15 januari aan de lijn. Enthousiast licht hij toe: ,,Aventicum investeert voor de middellange termijn.’’

Aventicums dochter Kanaleneiland BV, waarvan u directeur bent, verkocht de woningen in juli 2017, nog voor het renovatieproject was afgerond. Dat is toch geen middellange-termijn-investering. ,,Hier heb ik geen mening over.’’

Het was een superdeal voor Kanaleneiland BV en Aventicum: 23 miljoen winst. ,,Ik weet niet voor welk bedrag dit project is verkocht. En daar wil ik het ook niet over hebben. Iedereen heeft zijn best gedaan en de leefbaarheid is enorm verbeterd. Ik zie louter positieve verhalen.’’

Op welke basis krijgt u door Aventicum betaald? Managementvergoeding of een deel van de winst? ,,Met zo’n vraag help je mij niet. Ik zou het leuk vinden als je een positief verhaal schrijft en mijn naam niet te veel noemt.’’

Feike van Reesema doet zaken met GEM Kanaleneiland BV. Jesse Flink, oud-PvdA-wethouder in Hilversum, is daar projectontwikkelaar. Hij is én directeur en enig bestuurder van die bv, die officieel in het Utrechtse Stadskantoor is gevestigd. Flink bevestigt aan deze krant dat belegger Aventicum geen afspraken wilde maken over maximale huurbedragen. Flink schrijft dat maximale huur ‘wel vaak onderwerp van gesprek is geweest, maar niet in het contract is opgenomen.’ De gemeente Utrecht, 1 van de 4 betrokkenen binnen GEM Kanaleneiland (de andere 3 zijn bouwbedrijf Heijmans, Mitros en Portaal), ging daarmee akkoord; de huren van deze 252 flats kunnen dus onbegrensd verhoogd worden. Flink omschrijft de afspraken met Aventicum in zijn eigen woorden op de website voor bouwers Renda in 2016: ‘Tot mijn verrassing ontstaat hier een samenspel van creatieve oplossingen: versoepelde voorwaarden, uitruilen en tegenprestaties. Met sommige beleggers is het heel goed zaken doen. Het is kneden met geld.’ De woningcorporaties Mitros en Portaal zijn 2 van de 4 aandeelhouders van GEM Kanaleneiland dat het project van de 4 renovatieflats ontwikkelde. Hoe ging het kneden met geld daar? Directeur Henk Peter Kip van Mitros: ,,Het interesseert me niet dat de 252 woningen zijn doorverkocht door Aventicum. Wij van Mitros hebben een goed gevoel bij de prijs die wij hebben ontvangen. Daar gaat het om.’’

Die prijs was 0 euro. ,,Klopt. Maar we hebben er op Kanaleneiland veel differentiatie voor terug gekregen. Koopwoningen, middeldure huur- en sociale huurwoningen. Zo raakt Kanaleneiland gemengder. Dat zien wij ook als opbrengst. En we bespaarden op sloopkosten.’’

Hoe ziet het oorspronkelijke taxatierapport van de woningen eruit? ,,Wij delen geen bedragen en geen taxatierapporten.’’

De uiteindelijke financiële opbrengst van wat vroeger sociale huurwoningen waren, gaat naar zakenbank Credit Suisse en een oliestaat. Wat betekent het voor de Mitros-directeur dat sociaal kapitaal privékapitaal wordt? ,,Dat interesseert mij niets. Ik moet ervoor zorgen dat het met het huidige Mitros-bestand goed gaat. Dat is mijn opdracht.’’

Welke geldbedrijven zitten er achter Aventicum?

Crédit Suisse speelde als Wall Street-bank een grote rol in het ontstaan van de kredietcrisis. De bank staat bekend als dienstverlener bij belastingontwijking en betaalde de afgelopen jaren vele miljarden dollars boetes. In februari 2017 vraagt PvdA-raadslid Bülent Isik naar mogelijke betrokkenheid van Aventicum bij belastingontwijking. ‘In het geval van Aventicum is geen sprake van een postbusbedrijf’ (bedoeld wordt ‘brievenbusfirma’, red.), schrijven B&W. Bron voor deze mededeling is GEM Kanaleneiland BV, waar de gemeente aandeelhouder is.

Het staatsfonds van Qatar werd aanvankelijk alleen gevuld met opbrengsten van gas- en olieverkoop door Qatar. Als alle gas- en olievoorraden ooit op zijn, willen de Qatarezen hun financiële positie behouden, dus zijn ze op zoek naar veel geld.

Crédit Suisse en het staatsfonds van Qatar richten samen Aventicum op. Voor de constructie met de 252 flats maakt Aventicum gebruik van een dochtermaatschappij met de naam Kanaleneiland BV (opgericht 30 november 2015), met Hilversummer Feike Siewertsz van Reesema als een van de drie eerste bestuurders.

Deel 1: Flatdeals Kanaleneiland: miljoenen naar buiteland. (Deze productie kwam tot stand in samenwerking met website followthemoney.nl)

(Bron: AD/Utrechts Nieuwsblad – Cees Grimbergen)