Hoe zit het? Wat is een loon-prijsspiraal en wat is het gevaar van grote loonsverhogingen?
Publicatiedatum: 16 mei 2023
Ogenschijnlijk simpele vragen zijn vaak het moeilijkst om te beantwoorden. In de rubriek Hoe zit het? proberen wij elke week het antwoord te vinden op zulke vraagstukken. Deze keer: wat is een loon-prijsspiraal en wat is het gevaar van grote loonsverhogingen?
Waarom zijn er zo veel stakingen in 2023?
De loon-prijsspiraal is in 2023 een thema geworden, dankzij de stakingen in diverse sectoren. Zo heeft personeel in het streekvervoer meerdere malen het werk neergelegd. Maar er zijn ook stakingen geweest in meerdere ziekenhuizen, bij Philips, de distributiecentra van Albert Heijn, autofabrikant Nedcar en zelfs bij vakbond FNV. Vaak ligt een te laag loonbod ten grondslag aan dit soort stakingen. Terwijl bedrijven als Ahold, Unilever en Shell juist miljardenwinsten boeken, ondanks de inflatie die sinds 2022 tot grote hoogten is gestegen. De term ‘graaiflatie’ – bedrijven rekenen een inflatiecorrectie door, maar doen daar nog een schepje bovenop en maken hun prijzen hoger dan noodzakelijk – is al vaak gevallen. “De rekening van de inflatie is terechtgekomen bij de consument”, citeert De Telegraaf Hugo Erken, werkzaam bij de Rabobank.
In het geval van de Albert Heijn-distributiecentra hebben de vakbonden een loonbod van 10 procent (inclusief halvering van de zondagstoeslag) afgeslagen. Zij wijzen op de sterke inflatie en het feit dat de koopkracht van de werknemers met die 10 procent niet toeneemt. Daarom zetten zij aanvankelijk in op 14,3 procent, al is er inmiddels een cao-akkoord: 10 procent en ongewijzigde secundaire voorwaarden. Maar De Nederlandsche Bank (DNB) vindt zo’n hoge loonstijging geen passende maatregel tegen inflatie. En dat heeft te maken met de loon-prijsspiraal.
Wat is een loon-prijsspiraal?
Kort gezegd betekent een loon-prijsspiraal dat loonsverhogingen prijsverhogingen in de hand werken. En andersom. Stel dat Albert Heijn bijvoorbeeld een loonstijging van 10 procent doorvoert. Dan kan het bedrijf deze extra personeelskosten terugverdienen door de winkelprijzen te verhogen. Als gevolg daarvan moeten werknemers in andere sectoren weer meer gaan verdienen, als compensatie voor de duurdere boodschappen, enzovoort.
Wat bedoelt president van De Nederlandsche Bank @DNB_NL@klaasknot met een 'vergeldingsinflatiewereld'? Beluister dit #buitenhof gesprek via @NPOLuister of bijvoorbeeld
https://t.co/uLM3QMwY66
— Buitenhof (@Buitenhoftv) May 7, 2023
DNB-president Klaas Knot noemt dit in Buitenhof het ‘haasje-over-effect’. Loonsverhogingen leiden tot hogere prijzen, die op hun beurt weer leiden tot loonsverhogingen. En juist dat kenmerk van de loon-prijsspiraal wil hij voorkomen. Als er toch een loon-prijsspiraal komt, zijn extreme rentestijgingen – en dus economische achteruitgang – mogelijk de enige oplossing voor de inflatie. Volgens hem is een loonstijging van 6 tot 7 procent acceptabel en verantwoord, ook al is dit geen volledige inflatiecorrectie.
Waarom heeft een loon-prijsspiraal zulke nadelige gevolgen?
Een stijging van 10 procent of meer kan juist een loon-prijsspiraal veroorzaken, betoogt hij in Buitenhof. “Als die emotie leidend gaat worden voor gedrag en dit gaat er inderdaad toe leiden dat wij in een loon-prijsspiraal terecht gaan komen… Dan zijn die consequenties van die emoties veel kostbaarder dan die 3 procent, die nu extra geëist wordt.” In dat geval dreigt er uiteindelijk een hardnekkige, langdurige inflatie, waarschuwt Knot. “Ik ben er nog steeds van overtuigd dat we daar niet hoeven te komen.” Nu 6 of 7 procent loonstijging, in plaats van 10, is volgens hem dus beter voor de lange termijn.
Hoe reëel is de kans op een loon-prijsspiraal?
Maar niet iedereen is het met deze redenering van Knot eens. Piet Fortuin, voorzitter van vakbond CNV, spreekt van ‘onnodige bangmakerij over een nog hogere inflatiedreiging’. Hij wijst erop dat de inflatie juist nu zo hoog is, met grote gevolgen op de korte termijn. “Veel werkenden dreigen te verdrinken in de hoge inflatie”, vindt Fortuin. En dat vindt hij urgenter dan de dreiging van een eventuele loon-prijsspiraal. Daar komt bij dat de prijzen niet zomaar omlaag gaan, voegt Hans Schenk, emeritus hoogleraar aan de Universiteit Utrecht, tegenover De Telegraaf toe. “Het onwenselijke is dat een eenmaal doorgevoerde prijsstijging later niet meer wordt omgezet in een prijsdaling. Je blijft met deze prijzen zitten, alles wordt steeds duurder.”
(Bron: MAX vakantieman, ANP, Buitenhof, FNV, De Telegraaf, NU.nl, CNV. Foto: Shutterstock)
