Hoe zit het? Waarom geen foto’s in de rechtszaal, maar wel rechtbanktekeningen?
Publicatiedatum: 8 november 2022
Ogenschijnlijk simpele vragen zijn vaak het moeilijkst om te beantwoorden. In de rubriek Hoe zit het? proberen wij elke week het antwoord te vinden op zulke vraagstukken. Deze keer: waarom verschijnen er in de media geen foto’s, maar tekeningen tijdens rechtszaken?
Verdachten van criminele feiten niet herkenbaar in beeld
Als het aankomt op criminaliteitsnieuws, moeten media altijd voorzichtig zijn. Verdachten van criminele feiten mogen niet herkenbaar in beeld komen. Daarom verschijnen ze – met alleen hun voornaam en de 1e letter van hun achternaam – op vervaagde foto’s of met balkjes voor hun ogen. Ze zijn nu eenmaal onschuldig totdat het tegendeel is bewezen. Eenmaal in de rechtbank gaat het nog een stapje verder. Dan verschijnen er in de kranten en op nieuwssites alleen tekeningen van de verdachten. Op de foto boven dit artikel zien we bijvoorbeeld Arie van der D., die op 14 maart 2022 terechtstaat voor moord en poging tot moord.
Waarom verschijnen er alleen tekeningen van rechtszaken?
Rechtbanken hanteren vaak een verbod op het maken van foto’s, video’s en geluidsopnames, al zijn er soms uitzonderingen voor media. Verdachten en het rechtbankpersoneel moeten hun privacy kunnen behouden, is de gedachte hierachter. Als media verslag uit willen brengen van een rechtszaak, zijn ze dus aangewezen op een alternatief: de rechtbanktekening. Dit fenomeen bestaat al eeuwenlang, zelfs voor de uitvinding van de fotografie. Rechtbanktekeningen zijn dus ook onderdeel van een rijke traditie. “Het is een beeldcultuur, met een geschiedenis, een bepaalde vibe. Al eeuwen”, vertelt rechtbanktekenaar Adrien Stanziani aan de Volkskrant.
Hoe komen rechtbanktekeningen tot stand?
De meeste tekenaars maken gebruik van een iPad of tablet, in plaats van pen en papier. Ze zien de verdachte doorgaans van opzij en beelden hem of haar en profil af. De verdachte verschijnt niet vol in beeld op de rechtbanktekening, uit privacyoverwegingen. “Als de verdachte binnenkomt, scan ik zijn of haar gezicht, probeer ik heel snel te kijken wat de uiterlijke kenmerken zijn”, zet rechtbanktekenaar Theresa Hartgers in gesprek met Omroep West haar werkwijze uiteen. “Ik begin met het schetsen van het hoofd. En dan begin ik met wat voor haar iemand heeft, wat voor neus. En zo ga ik dat stap voor stap uitwerken.”
Leveren rechtbanktekeningen soms problemen op?
Rechtbanktekenaars kunnen met hun iPad of tablet een realistische rechtbanktekening maken. Te realistisch, zo vinden sommige advocaten. “Als een verdachte uiteindelijk niet veroordeeld wordt dan kunnen mensen je wel blijven herkennen. En dat kan schadelijk zijn voor je beroep en ook als je wil re-integreren”, vertelt advocate Esther Vroegh tegenover RTL Nieuws. Haar cliënt, de van moord verdachte Yvon K., heeft om die reden een pruik gedragen tijdens haar strafzaak.
Zijn er ook uitzonderingen op deze regels?
Journalisten van de schrijvende pers en rechtbanktekenaars zijn welkom tijdens een openbare strafzaak en kunnen hun werk doen. Maar het maken van foto’s, bewegende beelden of stemopnames mag alleen als daarvoor uitdrukkelijke toestemming is gegeven. Ook verdachten, publiek en getuigen hebben het recht om bezwaar te maken tegen beeld- of geluidopnames. Meestal zijn er – voor, tijdens en na de zitting – specfiale foto- of videomomenten, op een vooraf bepaald moment. Zo is het toegestaan om de binnenkomst van de rechters en het voorlezen van het vonnis te filmen. Maar de rechtspraak kan ook dit verbieden, als er ‘uitzonderlijke omstandigheden’ zijn.
(Bron: Rechtspraak.nl, De Volkskrant, Omroep West, Mr-online, RTL Nieuws. Foto: ANP)
