Hoe zit het? 4 vicepremiers in 1 kabinet, hoe bijzonder is dat (en wat zijn hun taken)?

Ogenschijnlijk simpele vragen zijn vaak het moeilijkst om te beantwoorden. In de rubriek Hoe zit het? proberen wij elke week het antwoord te vinden op zulke vraagstukken. Deze keer: 4 vicepremiers in 1 kabinet, hoe bijzonder is dat (en wat zijn hun taken)?

Premier Schoof en 4 vicepremiers

Het kabinet van de partijloze minister-president Dick Schoof begint medio 2024 vorm te krijgen. Naar verwachting presenteert het kabinet-Schoof zichzelf op 2 juli, voor de traditionele bordesfoto. De 4 coalitiepartijen hebben de beschikbare ministersposten in elk geval al verdeeld. En alle 4 de partijen leveren een vicepremier. Dat zijn Fleur Agema (PVV), Sophie Hermans (VVD), Eddy van Hijum (NSC) en Mona Keijzer (BBB). Zij krijgen deze extra titel, naast hun ministerschap.

Komt dit vaker voor?

Het kabinet-Schoof gaat het stokje overnemen van het kabinet-Rutte IV, dat eveneens uit 4 partijen bestaat. Maar in dit laatste kabinet van Mark Rutte zitten 3 vicepremiers, want de premier vertegenwoordigt zelf de VVD al. Sigrid Kaag (D66), Wopke Hoekstra (CDA) en Carola Schouten (ChristenUnie) zijn vicepremier namens de andere 3 coalitiepartijen. Later nemen Karien van Gennip (CDA) en Rob Jetten (D66) het stokje over, wanneer hun partijgenoten Hoekstra en Kaag een functie buiten Den Haag betrekken.

Lees ook: Hoe zit het? Wat doet een Eurocommissaris?

Dat er tijdens de looptijd van een kabinet een nieuwe vicepremier komt, permanent of tijdelijk, is dus niet ongebruikelijk. Zo treedt Kajsa Ollongren eind 2019 tijdelijk terug uit het kabinet-Rutte III, in verband met ziekteverlof. D66-partijgenoot Wouter Koolmees is gedurende een half jaar haar vervanger. Maar dat er meer dan 3 vicepremiers in hetzelfde kabinet zitten, is sinds de Tweede Wereldoorlog niet voorgekomen.

En waarom gebeurt dit nu wel? Daar zit een logische verklaring achter. De vicepremier komt doorgaans van de coalitiepartijen die niet de minister-president leveren. In de 4 kabinetten van Rutte zijn er dus geen vicepremiers van de VVD geweest. En de vicepremiers in de 4 kabinetten van Jan Peter Balkenende komen niet van het CDA. Maar in 2024 levert geen van de 4 de coalitiepartijen de premier, want Schoof is partijloos. En dus schuiven PVV, VVD, NSC en BBB alle 4 een vicepremier naar voren, als partijvertegenwoordiger in de coalitie.

Wat doet een vicepremier?

Overigens hebben Agema, Hermans, Van Hijum en Keijzer geen speciale extra bevoegdheden. De toegevoegde waarde van de vicepremiers is dat ze de honneurs kunnen waarnemen bij afwezigheid van premier Schoof. Als hij niet aanwezig kan zijn bij de ministerraad op vrijdag, dan zit één van de vicepremiers de vergadering voor. Ook kunnen zij namens het kabinet het woord voeren, bij afwezigheid van de minister-president.

(Bron: Archief, NOS, NU.nl, Parlement.com. Foto: Ramon van Flymen/ANP)