Heeft de coronacrisis invloed op wanneer de verkiezingsuitslag bekend wordt?
Publicatiedatum: 17 maart 2021
Tot vanavond, 17 maart, 21.00 uur kunt u stemmen voor de Tweede Kamerverkiezingen. Daarna zullen de stembussen sluiten en worden de stemmen geteld. Maar wanneer wordt bekend wat de uitslag is? En zorgt de coronacrisis ervoor dat de uitslag dit jaar misschien langer op zich laat wachten?
De vaststelling van de uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen gebeurt in een paar stappen, deze zijn vastgelegd in de Kieswet. Ondanks de coronacrisis zal het tellen van de stemmen tijdens de verkiezingen van 2021 niet veel anders gaan dan normaal. Het telproces werkt als volgt:
Het telproces
Eerst worden de stemmen per stembureau geteld. Dit gebeurt in het openbaar, dus wanneer u bij het tellen aanwezig wilt zijn kan dat, ook na 21.00 uur. Voor de avondklok is tijdens de verkiezingsdagen namelijk een uitzondering gemaakt. Vervolgens worden alle stemmen die in één gemeente zijn uitgebracht bij elkaar opgeteld en wordt er gekeken hoeveel stemmen er zijn uitgebracht op partijen en kandidaten. Dit heet de gemeentelijke opgave. De volgende stap is het optellen van alle stemmen per kiesring, in Nederland zijn er 20 kiesringen. Ook hier wordt weer berekent hoeveel stemmen er per partij en per kandidaat zijn uitgebracht. Ten slotte gaan alle stemmen naar het centraal stembureau, de Kiesraad. Hier worden alle stemmen uit heel het land bij elkaar opgeteld en zo wordt de totale uitslag bepaald. Op basis van deze totaaluitslag berekent de Kiesraad vervolgens hoeveel zetels de partijen krijgen en welke kandidaten er zijn gekozen. Wanneer de verkiezingsuitslag precies bekend is, is nooit helemaal zeker, dat ligt er namelijk aan hoe snel het telproces verloopt.
Coronamaatregelen
Er wordt tijdens het telproces van deze verkiezingen in coronatijd natuurlijk wel rekening gehouden met de coronamaatregelen. Zo dragen de tellers allemaal een mondkapje en houden zij anderhalve meter afstand van elkaar tijdens het tellen. Maar verder gaat het tellen van de stemmen er dus gewoon aan toe zoals bij elke andere verkiezing.
Minder nauwkeurige exitpoll
Wat dit jaar wel mogelijk anders is, is de nauwkeurigheid van de exitpoll. Marktonderzoeksbureau Ipsos voert net zoals bij eerdere verkiezingen dit jaar een grote exitpoll uit in opdracht van de NOS. Deze peiling laat om 21.00 uur precies, wanneer de stembussen net zijn gesloten, een eerste schets van de verkiezingsuitslag zien. Normaalgesproken is deze peiling behoorlijk nauwkeurig, waardoor men al een idee heeft van de uitslag zonder dat de stemmen al daadwerkelijk zijn geteld, maar Ipsos waarschuwt dat de exitpoll dit jaar minder nauwkeurig kan zijn door de coronacrisis. Dat betekent dat de uitslag van de peiling verder af kan liggen van de werkelijke verkiezingsuitslag, dan dat het bijvoorbeeld in 2017 deed.
Briefstemmen
De mindere mate van nauwkeurigheid wordt onder andere veroorzaakt door het stemmen per post wat in 2021 voor het eerst grootschalig mogelijk is voor 70-plussers. De briefstemmen worden namelijk niet meegenomen in de exitpoll en het is onduidelijk of kiezers met een bepaalde politieke voorkeur vaker per post hebben gestemd dan andere. Dat was bijvoorbeeld wel het geval in de Verenigde Staten, waar de Democraten na het tellen van de poststemmen ineens een inhaalslag maakten. Om de peiling van Ipsos zo nauwkeurig mogelijk te maken, voert het onderzoeksbureau daarom een aanvullen onderzoek naar de briefstemmers uit.
Coronaproof onderzoek
Het briefstemmen is niet de enige onzekerheid voor de exitpoll dit jaar. De selectie van stembureaus is dit jaar namelijk ook aangepast. Voor de exitpolls wordt ieder jaar (deels) bij dezelfde stembureaus langsgegaan, om zo steeds hetzelfde beeld van stemgedrag te kunnen geven. Maar vanwege de coronamaatregelen moet Ipsos dit jaar enkele kleine stembureaus overslaan, ook dit kan een effect hebben op de nauwkeurigheid van de exitpoll. Wat ook invloed kan hebben is het feit dat kiezers dit jaar misschien minder graag willen meewerken aan de peiling. Bijvoorbeeld omdat zij bang zijn besmet te raken door de onderzoekers van Ipsos. Daarom adviseert Ipsos om een beetje terughoudend te zijn wanneer u vanavond de uitslag van de exitpoll op het journaal ziet. Er kan namelijk nog alles veranderen.
(Bron: Rijksoverheid, Kiesraad.nl, Volkskrant, Trouw, ANP)
