Echt beter met geld om leren gaan? Financieel psycholoog Anne vertelt hoe u dat doet

Wilt u beter met geld leren omgaan, maar vindt u alle tips die worden gegeven lastig toe te passen. Geen wonder, zegt financieel psycholoog Anne Abbenes. Zij legt uit waarom het zo lastig is om budgettips te interpreteren en geeft tips waar u wel echt iets mee kunt.

Goed voornemen

In de eerste maanden van een nieuw jaar proberen veel mensen wat veranderingen door te voeren in hun leven. De één wil gezonder eten, de ander afvallen of beter met geld omgaan. Op het internet vindt u tal van tips die u moeten helpen om zo’n doel na te streven. Zo levert de zoekterm ‘budgettips’ alleen al 1.720.000 zoekresultaten op. We hebben al deze 1.720.000 tips natuurlijk niet stuk voor stuk bekeken, maar volgens financieel psycholoog Anne Abbenes is daar ook helemaal geen reden toe. Dit soort tips werken namelijk averechts. Niet omdat ze per definitie slecht zijn, maar door hoe de mens is ‘geprogrammeerd’. Anne: “al die tips geven de formule, maar niet hoe je iets echt moet aanpakken. En daar wringt de schoen. Je dierlijk brein, ook wel het emotionele brein genoemd, bepaalt je gedrag en is het gedeelte waar de beslissingen genomen worden. Woorden als dieet of budget relateert dit gedeelte van de hersenen aan het gevoel van lijden en schaarste. Dat zijn onbewuste, intense negatieve gevoelens over dat je iets dus niet meer kan krijgen terwijl je voortbestaan er wel vanaf hangt. Daardoor wordt de beloningswaarde van eten of geld uitgeven hoger, wat het ook een stuk verleidelijker maakt om het meer te gaan doen. Woorden als dieet of budget werken dus juist meer eten of meer geld uitgeven in de hand. Dat is wetenschappelijk bewezen.”

Menselijk brein

Daarnaast houdt de mens er ook totaal niet van om op de vingers getikt te worden. “Budgettips veroordelen ons en stellen ons verantwoordelijk voor ons eigen gedrag en daar houden mensen niet van. Ook houden we niet van verandering of om in actie te komen, want we gedijen goed bij wat we al kennen.”

Eigenlijk is het menselijk brein dus totaal verkeerd afgesteld voor het bereiken van dit soort doelen, zegt Anne. “Het richt zich heel erg op de korte termijn, dat gaat automatisch. Duizenden jaren lang is de mens hieraan gewend geweest. Er moest immers elke dag opnieuw eten verzameld worden om niet te sterven. Eigenlijk is het dus helemaal niet ontworpen om optimaal financieel gedrag te vertonen, waardoor het erg lastig is om goed met geld om te leren gaan.”

Uitgavenplan

Wie beter met geld om wil gaan in 2021 en wil leren budgetteren, heeft dus niets aan klassieke adviezen Wat dan wel werkt, als u dit doel toch wilt bereiken? Pak het positief aan, adviseert Anne. “Maak bijvoorbeeld geen budgetplan, maar een uitgavenplan. Alleen al het woord uitgaven helpt al, omdat uitgaven focust op de doelen. Niet op wat je niet mag, maar op wat je wel mag.”

Doelen bedenken

Om een uitgavenplan te maken heeft u natuurlijk wel uitgavendoelen nodig. “Wat werkt is om te gaan zitten en te denken: waar geniet ik nou van? Dat kan van alles zijn, een vakantie bijvoorbeeld, maar ook iets kleiners. Maak het doel vervolgens visueel. Wil je bijvoorbeeld graag naar Rome in de toekomst? Plak dan plaatjes van Rome op je koelkast, of stel een plaatje van die stad in als de achtergrond van je bureaublad”, legt zij uit.

Andere aanpak

Pas als u heel helder voor ogen heeft wat uw doel of doelen zijn, komen de getalletjes om de hoek kijken. “Dan ga je kijken: wat heb ik financieel gezien nodig om dit doel te bereiken? Zo ga je vanzelf uitgavenbronnen westrepen die je geld kunnen besparen. In principe doe je dus hetzelfde als bij een budgetplan, alleen pak je het anders aan. Je kijkt naar wat je graag wilt uitgeven en wel mag in plaats van wat allemaal niet mag. Dat is echt cruciaal. Goed geldmanagement doet immers geen beroep op kennis, maar op gedrag.”

Nuance

Deze manier van met geld omgaan zorgt er automatisch voor dat iemand het idee krijgt goed bezig te zijn; er ontstaan een gevoel van controle over de eigen financiële situatie. Dit gevoel kan volgens Anne een bron van motivatie zijn. “Als je denkt: ik wil die trip naar Rome maken en daar heb ik zoveel geld voor nodig, dan gaat het bezuinigen vanzelf. Als je het doel om naar Rome te gaan zou verwerken in een budgetplan dan voelt het eerder als een straf als je hiervoor iets moet laten. Door het om te draaien en het doel voorop te stellen wordt het een stuk makkelijker. Die nuance is erg belangrijk.”

Extra tips

Door te kijken naar wat u wél wilt uitgeven in plaats van wat niet, is de kans dat uw goede voornemen slaagt een stuk groter. Toch kent ook deze manier valkuilen. Daarom heeft Anne Abbenes nog wat extra tips die u mogelijk kunnen helpen:

• Wilt u geld besparen? Zoek het dan niet in de echte vaste lasten, zoals huur, hypotheek, gas, water en licht. ”Kijk vooral naar de variabele uitgaven. De postcodeloterij, cadeaus of de abonnementen.”
• Maak ook ruimte voor leuke uitgaven. “Dat is heel belangrijk”, zegt Anne. Ondanks dat u misschien geld wil besparen is het geen doodzonde om eens iets leuks voor uzelf te kopen tussendoor. Zo houdt u het beter vol.
• “Betaal met cash”, zegt Abbenes. Daardoor kijkt u beter uit met het uitgeven van veel geld, want u voelt dan de pijn van afscheid nemen van het geld en kunt daardoor beter inzien hoeveel geld u nog te besteden heeft.
• Probeer niet al te veel uitgaven te doen ‘voor de toekomst’. Het is voor mensen moeilijk om voor zoiets abstracts als de toekomst geld te sparen. Door de toekomst naar het heden te halen (bijvoorbeeld door u voor te bereiden op de reis die u over een tijd een reis wil maken en waar u geld voor nodig heeft), wordt het veel concreter. Hierbij werkt visualisatie ook heel goed, zoals Anne ook al eerder in dit artikel uitlegt met haar voorbeeld van Rome.

Garantie voor de toekomst

Een bijkomend voordeel van op deze manier geldzaken aanpakken is dat als het u 1 keer lukt, u weet dat u een beproefde methode in handen heeft. “Als je eenmaal gewend bent om op deze gezonde manier met geld om te gaan, is de kans groot dat je dat het jaar daarop weer doet, want een spaardoel hebben geeft een langdurig prettig en veilig gevoel en wij veranderen niet graag .”

Op 2 februari 2021 belt MAX-dj Daniel Dekker met Anne Abbenes in zijn show Lunch Lekker. U hoort Lunch Lekker elke werkdag tussen 12.00 en 14.00 uur op NPO Radio 5.

(Bron: Anne Abbenes, CBS, Google)