Vaarwel Nederland: Israël

Gelukszoekers werden ze genoemd, de Nederlanders die in de jaren 50 de oversteek waagden naar het nieuwe land. In 1948 dacht 1 op de 3 Nederlanders erover om ons land te verlaten. Ruim een half miljoen Nederlanders stapten ook echt op de boot. In het tweede seizoen van de documentaireserie Vaarwel Nederland volgt MAX het spoor van landverhuizers in onder andere Israël, Brazilië en Zuid-Afrika. In aflevering 1 komen de emigranten naar Israël aan het woord. 

Niet thuis voelen

Veel Joodse overlevenden van de Holocaust kunnen na de Bevrijding moeilijk het gewone leven weer oppakken. Familieleden zijn vermoord, huizen geplunderd en daarom voelen ze zich niet langer thuis in Nederland. Om het verdriet en de leegte van de oorlog achter zich te laten, verlangen ze naar een eigen land, dat ze hopen te vinden in Palestina, het latere Israël. In de eerste aflevering van de serie Vaarwel Nederland vertellen deze Nederlanders met welk motief zij zijn vertrokken. Hoe was het om te pionieren in een nieuw land? En hoe kijken ze 70 jaar later terug op hun emigratie naar het beloofde land?

Geruild

Mirjam Bolle(102) komt uit Amsterdam en ontmoet daar ook haar grote liefde Menachem. Al voor de oorlog heeft hij het verlangen om naar Palestina te gaan en in 1938 vertrok hij met het idee dat Mirjam hem snel zal volgen. Als de oorlog uitbreekt lukt het niet om haar toekomstige man achterna te reizen.

Tijdens een razzia in Amsterdam wordt Mirjam opgepakt en samen met haar ouders en zus komt ze via Westerbork in het concentratiekamp Bergen-Belsen terecht. In het kamp krijgt het gezin een speciale status, omdat ze een visum hebben voor Palestina. De nazi’s werken namelijk in het diepste geheim met de Britten aan een plan om Duitse krijgsgevangen in Palestina te ruilen voor Joodse gevangen uit Bergen-Belsen. Mirjam en haar familie behoren tot de 222 gevangenen die worden uitgekozen voor de ruil. Op 1 april 1944 worden ze vrijgelaten uit Bergen-Belsen en kan de reis naar Palestina beginnen.

Handwerkclub

Mirjam Bolle woont nog altijd zelfstandig in een oude wijk van Jeruzalem. Regelmatig spreekt ze af met vriendinnen van de handwerkclub, Nederlandse vrouwen die net als zij naar Israël zijn geëmigreerd. Ze drinken koffie, natuurlijk met een koekje en wisselen de laatste nieuwtjes uit. Tussendoor gaan de gedachten terug naar het oude land, Nederland. In de video bovenaan de pagina vertelt zij en de anderen over het belang van de club.

Joodse weeskinderen

Vardit Meijer-Heymans overleeft de oorlog ondergedoken op 14 verschillende adressen in Nederland. Haar ouders en oudste zus ziet ze nooit meer terug. Alleen een broer en een zus overleven de oorlog. Omdat Vardit minderjarig is, wordt ze na de oorlog opgevangen in een weeshuis in Hilversum. Voor Joodse weeskinderen is het in die tijd logisch om naar Israël te gaan want wie hebben ze nog in Nederland? “Ze zeiden tegen mij, je gaat naar Palestina maar ik had helemaal geen idee wat dat was”.

Palestina

Simon en Rini Shalish wonen in de buurt van Tel Aviv. Ze zijn trots op hun 3 kinderen en 9 kleinkinderen: “Deze familie geeft een fantastisch gevoel van wraak op de nazi’s.” Simon en Rini leren elkaar al voor de oorlog kennen bij een Joodse jeugdbeweging in Amsterdam. Tijdens de oorlog verliezen ze elkaar uit het oog. Simon duikt onder bij een gezin in Friesland. Rini wordt met haar familie opgepakt door de Duisters en overleeft het kamp Bergen-Belsen. Door een toevallige ontmoeting krijgt ze na de oorlog weer contact met Simon. Bij veel Joodse jongeren leeft de wens om een eigen land te stichten en daarom besluiten ze naar Palestina te gaan. Illegaal, want de Britten die dan nog het gezag hebben over Palestina houden de grens dicht. In 1947 stappen Rini en Simon aan boord van de Theodor Herzl, een gammel overbeladen schip. Met geweld wordt het schip door de Britten overmeesterd en komen Rini en Simon in een opvangkamp terecht.

Verder in deze aflevering de verhalen van arts Eldad Kisch en de 91-jarige Riek Levie, die 25 jaar lang Nederlandse immigranten opving op het vliegveld Ben Goerlon.

Volg het spoor van de emigranten

De verhalen die in Vaarwel Nederland worden verteld zijn niet de enige verhalen. Er zijn er velen. Op MAX Vandaag hebben we nog extra verhalen van mensen die ooit de stap hebben gewaagd om te emigreren of van mensen die veel aan deze emigranten te danken hebben.  Bekijk hiervoor de kaart van Vaarwel Nederland.

Aflevering 1 van Vaarwel Nederland is te zien op dinsdag 12 mei 2020 om 20.25 uur op NPO 2. 

(Foto: Samie Reynaerts)