Internationale dag tegen Ouderenmishandeling: wat kunt u zelf doen en welke partijen kunnen helpen?
Publicatiedatum: 15 juni 2023
15 juni staat in het teken van de Internationale dag tegen Ouderenmishandeling. Helaas blijft het noodzakelijk om hier aandacht voor te vragen. Welke vormen van ouderenmishandeling zijn er? En wat kunt u doen om dit tegen te gaan?
Hoe vaak komt ouderenmishandeling voor?
In 2018 is er al een onderzoek verschenen naar ouderenmishandeling onder thuiswonende 65-plussers. 5,5 procent van de circa 10.000 ondervraagden krijgt zelf te maken met één van de vormen van ouderenmishandeling. En 17 procent kent een leeftijdsgenoot bij wie dit het geval is. Vooral onder 80-plussers is dit een veel voorkomend probleem. Ook in 2023 krijgt zo’n 1 op de 20 thuiswonende 65-plussers hiermee te maken. Dat zij langer thuis moeten blijven wonen, heeft hier ook mee te maken. Er is minder controle en de 65-plussers moeten vaak een beroep doen op mantelzorgers. Maar die mantelzorgers kunnen of willen lang niet altijd de benodigde zorg leveren.
Wat zijn de meest voorkomende vormen van ouderenmishandeling?
Ouderenmishandeling kan verwaarlozing, maar ook fysieke, psychische en seksuele mishandeling zijn. Maar financieel misbruik, zelfs door familieleden, is de meest voorkomende manier van ouderenmishandeling. Vaak gebeurt dit als ouderen niet meer al hun financiële zaken zelf kunnen regelen. Als een kind of zorgverlener bijvoorbeeld boodschappen doet met hun pinpas en meteen spullen voor zichzelf haalt. Maar het kan nog extremer, wanneer daders de ouderen zover krijgen dat ze hun testament aanpassen of een deel van de erfenis afstaan. MAX Meldpunt heeft in 2023 uitgebreid aandacht besteed aan financiële ouderenmishandeling. U kunt de uitzending Bestolen door eigen kind via deze link terugzien.
Sacha Ros, werkzaam bij Fidinda en voorzitter bij de Lokale alliantie Veilig Financieel Ouder worden Zaanstreek-Waterland, kan over dit onderwerp meepraten. Ze haalt het voorbeeld aan van een cliënt, boven de 90 jaar, die een bezoek heeft gebracht aan de beddenwinkel. “Hebben ze hem een bed aangesmeerd van bijna 10.000 euro. Het is een bed van 1,40 bij 2 meter, nachtkastjes erbij, dekbedden… Echt schandalig. Dat soort dingen zie ik bijna dagelijks en dat maakt me echt boos en verdrietig”, vertelt Ros aan MAX Vandaag.
Wat zijn de belangrijkste risicofactoren?
Dat dit kan gebeuren, komt volgens Ros onder meer door het ontbreken van een sociaal netwerk. Deze kan het slachtoffer tegen dit soort uitbuiting beschermen. “Die man is kwetsbaar en helemaal geïsoleerd”, beaamt ze. “En daar maken mensen handig gebruik van. Dat moet gewoon voorkomen worden. En als het aan de orde is, onmiddellijk gestopt worden.”
Naast deze sociale beperkingen zijn er nog meer factoren die ouderen vatbaar kunnen maken voor uitbuiting. Dat kunnen fysieke of psychische problemen zijn, waardoor ze qua (financiële) hulp sowieso afhankelijk van anderen zijn. Maar ook laagbegaafdheid, laaggeletterdheid of onvoldoende financiële kennis kunnen een rol spelen. Daarnaast is de schaamte vaak groot. Als 65-plussers merken dat ze het slachtoffer worden van ouderenmishandeling, treden ze daar lang niet altijd zelf mee naar buiten.
Is ouderenmishandeling strafbaar?
“Jazeker”, aldus Ros. “Het is alleen moeilijk te bewijzen.” Een civielrechtelijke procedure kan (mits er dus bewijsmateriaal is) wel kans van slagen hebben, met behulp van een lokale alliantie. Een deelnemer van de lokale alliantie kan het slachtoffer in contact brengen met een advocaat.
MAX Meldpunt licht een strafzaak uit 2019 uit. Een echtpaar moet 18 maanden de cel in, op verdenking van het verduisteren van geld (ruim 2 ton) van een dementerende vrouw. De zaak is aan het licht gekomen, door een melding van de buren. “Mevrouw verkommerde, alleen in haar huis. Ze mocht van het stel niet naar de kapper of pedicure en had geen warm water om zich te wassen”, aldus één van de buren (de naam is bekend bij de Meldpunt-redactie). “Toen er geen geld meer was, wilde het stel mevrouw zelfs tegen haar zin naar een verpleeghuis brengen. Dan konden ze haar huis verkopen en de opbrengst daarvan inpikken. Dat hebben we gelukkig kunnen voorkomen.”
Wat kunt u zelf doen en welke instanties kunnen u daarbij helpen?
Soms kunt u aan iemands gedrag herkennen dat er iets loos is. Deinst uw naaste opeens terug voor oogcontact of fysieke aanrakingen? Gedraagt hij of zij zich overdreven druk? Of juist overdreven rustig? Via dit overzicht van ikvermoedhuiselijkgeweld.nl vindt u nog meer signalen, die kunnen duiden op ouderenmishandeling. Indien nodig kunt u melding maken of advies vragen bij instanties als Veilig Thuis. Daarnaast zijn er de lokale allianties van Financieel Veilig Ouder worden, waar diverse organisaties vrijwillig aan deelnemen en samenwerken. Deelnemers zijn onder andere de politie, banken, notarissen, organisaties met de doelgroep ouderen, bewindvoerders, ouderenbonden en gemeentes. Via dit overzicht kunt u nazoeken welke lokale alliantie in uw regio actief is.
Sacha Ros is dus actief bij zo’n lokale alliantie, waar ze onder meer voorlichtingen en trainingen geeft aan ouderen en zorgverleners. Zo leert ze mensen hoe ze, bij vermoeden van ouderenmishandeling, het gesprek aan moeten gaan. Maar het bieden van deze hulp is er niet makkelijker op geworden, benadrukt Ros. “Er waren ooit 62 allianties en er zijn er nu 47. Het brokkelt langzaam af, omdat het onvoldoende gefaciliteerd wordt. Geen geld, noem maar op. Daar lopen wij steeds tegenaan.” Een landelijke richtlijn is er dus niet. En de lokale allianties hebben vrijwilligers nodig. “Het liefst zou ik mij elke dag met het thema bezighouden, want vind het belangrijk werk!”
Door de vergrijzing en het feit dat ouderen langer thuis moeten blijven wonen, verwacht Ros dat financieel misbruik zal toenemen. “Ik zou graag zien dat we onze energie steken in het voorkomen van financieel misbruik. Maar het gros doen de deelnemers in de tijd van hun werkgevers, die daar niet voor gecompenseerd worden.”
(Bron: Archief, MAX Meldpunt, Huiselijkgeweld.nl, Dagblad van het Noorden, Veiligthuis.nl, aanpak-ouderenmishandeling.nl/lokale-allianties, Fidinda Financiële Zorg Groep, Ikvermoedhuiselijkgeweld.nl. Foto: Shutterstock)
