Hoe kunt u zien én horen of iemand liegt?
Publicatiedatum: 8 april 2023
Veel mensen doen het elke dag wel een keer. En de uitdrukking ‘een leugentje om bestwil’ is bij vrijwel iedereen bekend. Maar toch geldt liegen als een zonde. Hoe kunt u zien of iemand wel of niet de waarheid spreekt? Blijkt dat uit de lichaamstaal of zit het in andere details?
Hoe vaak liegen mensen?
Het fenomeen liegen is al vaak onderwerp van wetenschappelijk onderzoek geweest. Volgens bevindingen uit 2019 liegen pubers en jongvolwassenen vaker dan ouderen. Mannen en vrouwen hebben elk hun eigen redenen om soms te liegen. Een Amerikaans onderzoek uit 2021 volgt 632 studenten gedurende 3 maanden. Driekwart van hen blijkt te behoren tot de categorie ‘eerlijke mensen’, die 0, 1 of 2 keer per dag liegen. Gemiddelde leugenaars doen dat 3 à 5 keer per dag, notoire leugenaars zelfs meer dan 6 keer op een dag.
Uit dit soort onderzoeken blijkt vaak dat mensen vaker liegen dan ze zelf denken. Familieleden zijn hier het vaakst ‘slachtoffer’ van, volgens een studie van de universiteiten van Utrecht en Rotterdam. Deze onderzoekers hebben bijna 700 proefpersonen onderzocht. In 38 procent van de gevallen liegen ze tegen hun familie, al komt dat ook doordat ze hun familieleden vaker zien dan anderen. Daarnaast komt liegen veel vaker voor in ‘echte’ gesprekken (75 procent) dan via de telefoon of op WhatsApp (22 procent).
Hoe werkt de leugendetector?
Sommige mensen kunnen hun leugens beter verbergen dan anderen. De polygraaf, oftewel leugendetector, is een klassiek apparaat om dit te onderzoeken. Dit apparaat registreert lichamelijke reacties, die mogelijk een indicatie voor leugens zijn. Dat zijn hartslag, bloeddruk, spierspanning en transpiratie. Blijkt een ondervraagde tijdens een politieonderzoek sterk te reageren op gerichte vragen? En juist niet op controlevragen? Dan kan dit erop duiden dat diegene liegt. Maar de leugendetector is niet 100 procent betrouwbaar, daarom maakt justitie in Nederland er geen gebruik van.
Kunt u aan lichaamstaal zien of iemand liegt?
In sommige gevallen is er overigens geen leugendetector nodig, om te zien of iemand liegt. De Deense wielrenner Michael Rasmussen is in 2007 hard op weg om de Tour de France te winnen. Hij ligt echter onder vuur, wegens vermeend dopinggebruik. Bovendien heeft hij vooraf doorgegeven dat hij in Mexico traint, terwijl hij dat in werkelijkheid in Italië heeft gedaan. Een Italiaanse sportverslaggever heeft hem daar gezien. Na een etappe confronteert de pers hem met dit feit, waar Rasmussen zichtbaar van schrikt. “Die vraag kwam uit het niets”, vertelt hij later in Andere Tijden Sport. “Ik had in de daaraan voorafgaande dagen al lastige vragen gehad. Maar nu wist ik dat ik echt in de problemen zat.” De Rabobank-ploeg, zijn Nederlandse werkgever, haalt de drager van de gele trui vervolgens uit de Tour, met nog 4 ritten te gaan.
Het bewuste fragment uit Andere Tijden Sport kunt u in onderstaande video vanaf 28.23 zien.
Hoe kunt u horen of iemand liegt?
In maart 2023 verschijnt een volgend internationaal onderzoek naar liegen. Volgens deze bevindingen is niet de lichaamstaal doorslaggevend, maar juist datgene wat iemand zegt. Dat heeft vooral te maken met de hoeveelheid details in het verhaal. Hoe meer beschrijvingen over plaats, tijd en locatie, hoe waarheidsgetrouwer het verhaal kan zijn. “Mensen die de waarheid vertellen, kunnen een rijke beschrijving geven, omdat ze de gebeurtenis daadwerkelijk hebben meegemaakt, leugenaars kunnen details verzinnen, maar dit vergroot het risico om gepakt te worden”, vertelt onderzoeker Bruno Verschuere namens de Universiteit van Amsterdam.
Het klinkt eenvoudig, maar deze methode kan volgens Verschuere wel effectief zijn, voegt hij in gesprek met BNR Nieuwsradio toe. Met aandachtig luisteren zou u dus een heel eind kunnen komen. “Als je in het dagelijks leven met iemand aan het spreken bent en je denkt: goh, is dat nu wel waar of gelogen? Dan geeft dit eigenlijk een houvast, een richtlijn.” Verschuere raadt verder aan om veel te luisteren en weinig te onderbreken, zodat u het verhaal niet een bepaalde richting op stuurt.
(Bron: Archief, Psychology Today, Universiteit Utrecht, Erasmus Universiteit Rotterdam, Quest, Clipphanger, Andere Tijden Sport, Scientias, Nature, Universiteit van Amsterdam, BNR Nieuwsradio. Foto: Shutterstock)
