Van 12.000 voor Christus tot nu: een korte geschiedenisles over bier

Sinds 2007 geldt de 1ste vrijdag van augustus als de internationale Dag van het Bier. De mateloos populaire drank bestaat echter al veel langer, zelfs ver voor onze jaartelling. De geschiedenis van het bier begint meer dan 100 eeuwen voor Christus.

Natufiërs als bierpioniers

Bij recent archeologisch onderzoek zijn sporen van plantenresten én alcohol aangetroffen, in het leefgebied van de Natufiërs. Dit volk heeft zo’n 12.000 à 9.000 jaar voor Christus in het huidige Israël geleefd. De onderzoekers hebben ook resten van de tarwe, mout en gerst aangetroffen. Dit zijn tot de dag van vandaag bekende en belangrijke grondstoffen voor het brouwen van bier. Deze allereerste verschijningsvorm heeft gediend voor offerfeesten en -rituelen van de Natufiërs, denken de archeologen.

Dip in Grieks-Romeinse tijd

Tijdens de Griekse en Romeinse tijd is bier iets minder populair. Wijn is dé drank, bier is voor minder beschaafde volkeren, zo is de algehele opvatting in de eerste eeuwen na Christus. In de Noord-Europese regio’s van het Romeinse rijk is het echter nog wel in trek. De wijnoogst is hier namelijk minder gemakkelijk dan in het zuiden.

Middeleeuws bier populairder dan water

Later breken de Middeleeuwen aan en begint het bier aan een opleving. Volgens de Utrechtse historicus Leendert Alberts staat het dan zelfs hoger in aanzien dan water. “Water was voor de dieren”, aldus Alberts – gespecialiseerd in de Middeleeuwse biergeschiedenis – in een interview met Quest. “Hoe zwaarder het bier, hoe statusverhogender. Arme sloebers dronken bier dat flink met water was aangelengd. In hogere kringen werd steviger bier gedronken. Maar wie het echt goed voor elkaar had, dronk wijn. Zo was eeuwenlang de drankenhiërarchie.”

Reinheitsgebot

In de loop der eeuwen nemen de productie en consumptie toe. Het aantal (klooster)brouwerijen stijgt, net als het aantal cafés, kroegen en andere drinkgelegenheden. Het Duitse hertogdom Beieren pakt de productie serieus aan en stelt in 1516 het Reinheitsgebot in. Volgens deze regel mogen brouwerijen alleen water, mout, hop en gist gebruiken voor hun bieren. Het gebod is nog steeds van kracht in Duitsland, zij het in een iets mildere vorm.

Lees ook: Alcohol drinken wordt vaak gezien als gezellig, maar waarom?

Uitvinding van pils en Industriële Revolutie

In de 18de en 19de eeuw vindt de Industriële Revolutie plaats. De technische mogelijkheden nemen toe, producenten kunnen op veel grotere schaal brouwen én verspreiden. Bekende namen als Heineken, Amstel, Carlsberg, Bitburger en Erdinger betreden in de loop van de 19de eeuw het toneel. Ondertussen vindt in het Tsjechische Plzen een revolutie plaats, met de ontdekking van een nieuwe gistingsmethode. Het toegankelijke, gemakkelijk te produceren pils verovert de markt. In 2021 bestaat 78 procent van de totale bierconsumptie in Nederland uit pils.

Nieuw biertijdperk in de 21ste eeuw

Sinds de Grieks-Romeinse tijd heeft de drank al een volks karakter, maar in deze eeuw zijn er interessante ontwikkelingen gaande. Ambachtelijke brouwerijen zijn aan een opmars bezig en er verschijnen steeds meer smaken op de markt. Vooral de opmars van speciaalbier – en bierbrood – is niet te stuiten. De consumptie stijgt al ruim 10 jaar lang, tot 1,3 miljoen hectoliters in 2021. En nu is het dus tijd voor alweer de 16de Internationale dag van het Bier.

(Bronnen: NPO Kennis, Scientias, Journal of Archaeological Science: Reports, Historiek.net, Quest, Brauer-Bund.de, Nederlandse Brouwers. Foto: Shutterstock)