Emina Zorlak: Herfstige koffie op Wereld Koffiedag

Koffie heeft voor veel mensen iets magisch: het biedt troost, geeft energie en maakt gezellige momenten extra lekker. Tegelijk is het 1 van de meest alledaagse dingen die we hebben, het is een vanzelfsprekendheid. Maar dat we dagelijks koffie kunnen drinken is helemaal niet zo vanzelfsprekend meer; we bevinden ons in een koffiecrisis. Alleen met meer kennis kunnen we bewustere keuzes maken die ervoor zorgen dat we de koffieboer en -bes van de afgrond redden. 1 oktober is het Wereld Koffiedag, de ideale gelegenheid om eens lekker in het zwarte goud te duiken!

Invloed van de klimaatverandering

De koffiebesjes gedijen het best rond de evenaar, met temperaturen tussen de 20 en 25 graden, jaarlijks zo’n 2 meter neerslag en flink wat schaduw. Helaas is de koffieplant gevoelig voor temperatuurschommelingen en door klimaatverandering gaat het steeds slechter met de besjes. Door de warmte zijn er meer schimmels en plantenziektes waar de boeren zich niet tegen kunnen weren, want dit kost geld en de boeren leven al onder de minimumgrens. Daarnaast heeft door ontbossing de plant geen bescherming tegen regen, uitdroging van de bodem en zonlicht. Bovendien is er weinig biodiversiteit, dus de bijen kunnen hun werk niet doen en de plant kan niet bestoven worden. Bij elkaar opgeteld is dit een natuurramp voor de koffiebonen. Maar dat is niet het enige, want de maatschappelijke kwestie komt daar bovenop.

De ondoorzichtige keten

De afgelopen jaren was er sprake van een koffie-overschot, met een prijsdaling tot gevolg en dus een financieel probleem voor de boeren. Wat het allemaal nog ingewikkelder maakt, is dat de boeren van de hele omzet aan het einde van de rit (de besjes worden geteeld, geoogst, gepeld, gewassen, gedroogd, verkocht, verpakt, verscheept, gebrand, verkocht, gemalen, gefilterd, weer verkocht) 10 procent ontvangen; de rest gaat allemaal naar Westerse landen, waar 5 grote koffiemerken de markt domineren. Maar hoe dit allemaal is verdeeld, is niet transparant en hierdoor blijven de boeren onder de armoedegrens leven. Dit is niet alleen een moreel probleem, maar heeft ook gevolgen voor de investeringen op de plantages op de lange termijn.
Als consument zouden we naar het totaalplaatje moeten kijken, dus niet alleen de kostprijs van boontjes in acht nemen, maar ook de sociale- en milieukosten zoals een eerlijk loon, CO2-uitstoot, verarming van landbouwgrond en watervervuiling. We moeten dus kijken naar de prijs van de boon als de boer de mogelijkheid heeft om aandacht te besteden aan bovengenoemde factoren.

Druppel op de gloeiende plaat

Er zijn steeds meer importeurs die rechtstreeks bij de boerencoöperaties koffie inkopen. Hierdoor is de keten korter en krijgen koffieboeren een gezicht. Dit zorgt ervoor dat de consument een binding voelt met de producent en bereid is meer te betalen. In de VS zijn zelfs cafés waar u met een QR-code rechtstreeks uw fooi kunt geven aan de koffieboer. Wat mij betreft een briljant initiatief dat we in Nederland ook zouden moeten omarmen. En we kunnen op z’n minst beter letten op keurmerken, ons erin verdiepen en vooral vragen stellen.

In het boek De prijs van mijn koffie staan interviews met verschillende koffie-ondernemers, maar ook vragen voor zowel horeca-ondernemers als consumenten. Vragen als “Weet je wie de boer is die de koffie heeft verbouwd?” en “Waarom hebben jullie voor dit koffiemerk gekozen?” zorgen er niet alleen voor dat we meer verbinding hebben met het product, maar ook dat we met z’n allen geprikkeld worden om kritischer te consumeren en transparantie in de keten te vergroten. Met als resultaat een duurzame koffieproductie voor mens en milieu.

Koffietrucs voor meer genot

Uw koffie smaakt lekkerder als u bijdraagt aan een betere toekomst voor mens en milieu, maar gelukkig zijn er ook andere, speelse manieren om de smaakbeleving van koffie te beïnvloeden. Kartonnen bekers benadrukken de bitters, glas de zuren en porselein de zoeten in de koffie. In dunwandig porselein smaakt espresso zuurder dan in dikwandig porselein en blauwe kopjes doen de koffie zoeter lijken dan witte kopjes. Lage muziektonen doen denken dat de koffie bitter smaakt en hoge maken de koffie juist zuur. Relatief goedkope trucs, zodat elke dag als Wereld Koffiedag voelt.

En omdat het nu officieel herfst is heb ik voor jullie een toepasselijk seizoensrecept met koffie; in de VS extreem populair en ook hier in Nederland begint het steeds vaker op de menukaarten te verschijnen. Pumpkin Spice Latte, oftewel een koffie verkeerd met pompoen en specerijen. Klinkt misschien gek, maar na één slok bent u verkocht! Bovendien krijgt u er ook nog eens ongemerkt extra groenten mee binnen. Gordijnen dicht, kaarsen aan en genieten.

Herfstige verwenkoffie met pompoen en speculaaskruiden

Ingrediënten (2 personen):

• 200 gram pompoenblokjes (uit de diepvries)
• Zonnebloemolie
• 2 theelepels speculaaskruiden
• 3 Medjouldadels
• 200 ml melk (mag plantaardig)
• 120 ml sterke espresso
• Slagroom (mag uit de spuitbus)

Bereidingswijze:

Verwarm de oven voor op 180 graden.
Verdeel de pompoen over een met bakpapier beklede bakplaat. Besprenkel met zonnebloemolie en rooster circa 15 minuten. Ontpit de dadels. Doe de pompoen met de speculaaskruiden en dadels in een hoge maatbeker. Schenk hierbij de melk en pureer met een staafmixer glad. Schenk dit over in een pannetje en verwarm al roerende met een garde.
Zet twee espresso’s en verdeel over grote mokken. Schenk hier de zoete melk over. Spuit toefjes slagroom over de verwenkoffie en bestrooi nog met wat extra speculaaskruiden.

Emina Zorlak is met anekdotes en wetenswaardigheden over eten elke maandag te horen in het MAX-radioprogramma De MAX! met Wat eet De MAX! vandaag? Meer recepten van Emina vindt u in onze kookrubriek Dit kookt MAX Vandaag.