Ambtelijk taalgebruik: wat kunt u doen als u een brief niet begrijpt?

We krijgen allemaal wel eens brieven van de gemeente, de Belastingdienst, de zorgverzekeraar of andere instanties. Begrijpt u alles wat daarin staat? Of zijn sommige begrippen toch nog te vaag of te ingewikkeld? Wij zetten een aantal voorbeelden van jargon en ambtelijk taalgebruik onder elkaar, inclusief vereenvoudigde vertaling.

Ambtelijk taalgebruik: van 5VV tot ZIN

MAX Meldpunt heeft in november 2021 aandacht gevraagd voor de moeilijkheden waar mantelzorgers tegenaan lopen. De ingewikkelde communicatie met de instanties is daar een voorbeeld van. “De familie heeft op dit moment geen PGB meer. De vorige PGB was voor BG-GRP. (…) Dit omdat er toen de 5VV is afgegeven. (…) Het zorgkantoor stuurt nu een omzettingsformulier zodat je de ZIN om kan laten zetten”, citeert mantelzorger Ingrid Keestra uit een e-mail hierover. “Als je zo’n mail krijgt waarin al die onbegrijpelijke afkortingen staan, daar werd ik echt wel boos van, hoor. Ik ben al zo druk met mijn moeder en ik doe het allemaal uit liefde. En dan moet ik me gaan verdiepen en bellen over dat soort onnozele afkortingen.”

Waar gaat het precies om in dit voorbeeld? PGB betekent Persoonsgebonden Budget, het bedrag dat u ontvangt om noodzakelijke zorg te kunnen betalen. BG-GRP staat voor begeleiding in groepsverband. 5VV is de naam van een pakket met zorgtaken – onder meer wassen, aankleden, verpleging en medicatie – dat u aan kunt vragen. ZIN tot slot is de afkorting van Zorg In Natura, de tegenhanger van het persoonsgebonden budget. Met Zorg In Natura heeft u geen vrije keuze qua zorgaanbieders, maar hoeft u ook niet de bijbehorende administratie te regelen. Als u kiest voor een persoonsgebonden budget, is juist het tegenovergestelde het geval.

Maud & Babs

Als het op zorg aankomt, moet u ook nog op de hoogte zijn van de vaak ingewikkelde regels. Een voorbeeld hiervan komt uit de dramaserie Maud & Babs, die Omroep MAX in 2021 heeft uitgezonden. Hoofdpersoon Babs begint te dementeren, haar ene dochter wil thuiszorg voor haar regelen en haar andere dochter wil haar inschrijven voor een verpleeghuis. En zo belandt Babs in de zogeheten zorgval. “Doordat uw moeder staat ingeschreven voor een verpleeghuis, valt ze onder de Wet Langdurige Zorg. Daarmee vervalt de thuishulp, door de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. En de thuiszorg door de Zorgverzekeringswet”, legt de ambtenaar uit. Ook in de serie komen de nodige afkortingen voorbij. Denk aan Wlz, Wmo en Zvw, voor de 3 voorbeelden hierboven.

Overheden zijn zich steeds bewuster van hun ambtelijk taalgebruik

Inmiddels zijn steeds meer overheden – landelijk en regionaal – en zorginstanties zich bewust van de noodzaak om helder te communiceren. Vaak kunt u via de overheidskanalen of via YouTube vereenvoudigde uitlegvideo’s over belangrijke kwesties vinden. Het kabinet heeft in 2019 een team van 100 taalexperts samengesteld, om overheidsteksten begrijpelijk te maken. “Een deel van de mensen (bij benadering zijn er 2,5 miljoen laaggeletterden in Nederland, red.) schaamt zich daarvoor en durft niet te vragen wat er precies wordt bedoeld”, aldus toenmalig staatssecretaris Raymond Knops, geciteerd door het Algemeen Dagblad. “Vervolgens komen ze in problemen, bijvoorbeeld doordat ze een belastingaanslag niet betalen. Door duidelijker te communiceren, kan de overheid een hoop ellende besparen.”

Hoe ziet zo’n vereenvoudigde brief er in de praktijk uit? De NOS heeft een voorbeeld van een vrouw die met haar auto tegen een putdeksel is gereden en een schadevergoeding aanvraagt. ‘Artikel 6.174 dient aldus geïnterpreteerd te worden, dat de wegbeheerder inderdaad aansprakelijk kan zijn voor zich op de weg bevindende roerende zaken, doch alleen indien dit zaken betreft die op enige wijze verband houden met de weg of weguitrusting’, is de officiële reactie van de gemeente. ‘Bij navraag bij de betrokken afdeling blijkt dat de put voldoet aan de gestelde eisen, ook de wijze waarop deze geplaatst is. Het hoogteverschil is binnen de gestelde marges. Op grond van het vorenstaande zien wij geen aanleiding aansprakelijkheid te erkennen.’

Geen schadevergoeding dus, maar kan dit ambtelijk taalgebruik ook korter en bondiger geformuleerd worden? Dat kan zeker. ‘De gemeente vergoedt de schade aan uw auto niet. Het putdeksel lag niet los en ook niet te hoog. Het deksel voldoet aan alle eisen. Wij vinden het erg vervelend dat u schade heeft. Maar als automobilist bent u zelf verantwoordelijk’, valt te lezen in versie 2.

Lees ook: Laaggeletterdheid en schulden: onlosmakelijk verbonden

Waar kunt u terecht als u er zelf niet uitkomt?

In Apeldoorn nemen ze het fenomeen ‘wollig taalgebruik’ heel letterlijk. De gemeente biedt sinds 2021 de mogelijkheid om wollig taalgebruik aan te kaarten, via een afbeelding van een schaapje. Maar overheidscommunicatie gaat nu eenmaal vaak over ingewikkelde, niet-alledaagse termen.

Als de Belastingdienst bijvoorbeeld een beschikking voor u heeft, betekent dit dat u geld ontvangt of juist moet betalen? U zult zeker niet de enige zijn die zo’n formele brief niet volledig of zelfs helemaal niet begrijpt. Als dat zo is, schroom dan niet om de hulp van vrienden of bekenden in te roepen. Of misschien kunt u bij MAX Meldpunt of de MAX Ombudsman terecht. En mocht u moeite hebben met uw belastingaangifte, raadpleeg de Belastingdienst of roep de hulp van een bekende of een maatje in. Tot slot is er in veel bibliotheken een Informatiepunt Digitale Overheid, waar u terecht kunt voor hulp.

(Bron: MAX Meldpunt, Sociale Verzekeringsbank, Verpleegcollectief, pgb.nl, Dagblad 010, Algemeen Dagblad, NOS, Gemeente Apeldoorn. Foto: Shutterstock)