Deel 1: Het begin van de opera

1600-1650

Eind veertiende eeuw lopen de donkere middeleeuwen op hun laatste benen. De Renaissance begint en de wereld wordt – zogezegd – opnieuw geboren. De wetenschappers en kunstenaars zoeken naar nieuwe inspiratie. En daarvoor gaan ze terug naar de Griekse Oudheid.

Florence

In de Italiaanse stad Florence komt een groep musici bij elkaar die het oude Griekse theater opnieuw tot leven willen brengen. En voor zover zij weten was dat een combinatie van toneel en muziek. Zij denken dat het Griekse drama helemaal gezongen was. En met dat uitgangspunt gaan ze componeren. En daarmee leggen ze de kiem voor een nieuwe muziekvorm: de opera.

Spraakzang

Opera is eerst een soort spraakzang. De tekst is heilig en de muziek volgt het ritme van de woorden en lettergrepen. Het zal nog even duren voordat er echte liedjes – aria’s – komen.

Muzikaal drama met happy end

Operatheaters zijn er nog niet. De componisten schrijven voor Italiaanse vorsten die hun dure feesten willen opluisteren met een muzikaal drama. De onderwerpen komen meestal uit de Griekse mythologie, zodat de adel zich geen zorgen hoeft te maken dat de inhoud hun macht ter discussie stelt. De stemming van het feest mag niet bedorven worden. Daarom moeten opera’s ook altijd een happy end hebben. Dat leidt nog wel eens tot rare wendingen.

Luistertips:

De beroemdste componist uit die begintijd heet Claudio Monteverdi. Drie van zijn opera’s zijn in hun geheel bewaard gebleven:

• L’Orfeo: over de zanger Orpheus die zo mooi kan zingen dat zelfs de stenen gaan huilen. Op een dag verliest hij zijn geliefde Euridice en besluit naar de onderwereld te gaan om haar terug te halen. Veel opera’s uit die eerste jaren gaan over deze Griekse mythe.
• Il ritorno d’Ulisse in patria: over de Griekse held Odysseus, die er na de Trojaanse oorlog tien jaar over doet om weer thuis te komen. En wat hij daar aantreft, zint hem niet.
• L’incoronazione di Poppea: over een het meisje Poppea dat de minnares wordt van de wrede Romeinse keizer Nero en er alles aan doet om zijn vrouw te worden. Maar daarvoor moet ze over lijken gaan.

In deel 2 vertelt Edwin hoe de opera verhuisde van landhuizen naar theaters. Klik hier als u terug wilt naar het overzicht van de cursus.