Deel 6: De mens centraal

In deel 6 heeft Evelyne Kraayenhof het over de Romantiek. In deze periode stond niet de mensheid centraal, maar de mens zelf.

1815-1910

Er wordt wel eens gezegd dat van alle instrumenten de cello het dichtste komt bij de menselijke ziel. Beethoven laat die ziel weerklinken in de muziek. Hij wordt het grote voorbeeld voor de componisten van de Romantiek. Daarin staat niet de mensheid centraal, maar de mens zelf. Het individu dat doolt door een schimmige wereld, op zoek naar zichzelf, op zoek naar de zin van het leven, op zoek naar de liefde…

Schubert en de romantiek

Franz Schubert componeert zo’n 600 melodieën op gedichten van tijdgenoten en stuk voor stuk gaan die liederen over mensen die zoeken naar liefde en geluk. De Romantiek – dat gevoel, die kwelling, dat het gras elders groener is – spoelt over Europa.

Mendelssohn, Schuman, Brahms en Tsjaikovski

In de voetsporen van Schubert volgen andere componisten, zoals Felix Mendelssohn, Robert Schumann en Johannes Brahms. Ook in Rusland staat een componist op, die zijn eigen geluk en leed tot kunst verheft: Pjotr Ilitsj Tsjaikovski.
En dan is er misschien nog wel de meest romantische componist van allemaal: de Fransman Hector Berlioz. De man die in de trein stapt om zijn geliefde en haar minnaar te vermoorden en net op tijd tot bezinning komt. De man die een zelfmoordpoging doet om de aandacht van zijn latere vrouw te trekken. En de componist van muziek waarin al die grote gevoelens zitten.

Wenen

Aan het einde van de Romantiek, vechten Frankrijk en Duitsland om de heerschappij over Europa. Oostenrijk-Hongarije, dat eens zo machtige Habsburgse Rijk, raakt in verval. Een oorlogsschaduw trekt over Europa. In die barre tijden borrelen vragen naar boven. En één ervan luidt: wat heeft muziek ons nog te zeggen? En voor het antwoord moeten we voor de tweede keer naar Wenen.

Liedkunst

Behalve symfonieën, concerten en strijkkwartetten komt er – vooral in de Romantiek – nog een genre op: de liedkunst. Meestal een stem begeleid door een piano. Brahms, Schumann en Schubert zijn er meesters in. Zij zetten gedichten van tijdgenoten op muziek. Ze maken ook liedcycli, een verzameling van meerdere liederen die één verhaal vertellen. Een van de bekendste is Winterreis van Schubert.

Rond de eeuwwisseling borrelt het in Wenen. De industriële revolutie zet alles op zijn kop en muzikanten zoeken naar nieuwe vormen. Muziek die, in tegenstelling tot nu toe, niet prettig in het gehoor ligt. Hierover wordt in deel 7 meer verteld. Klik hier als u terug wilt naar het overzicht van de cursus.