Deel 4: Papa Haydn en zoon Mozart

In deel 4 van de cursus klassiek voor iedereen heeft Annelies het over Haydn en Mozart.

1750-1800

Wenen wordt halverwege de achttiende eeuw de Europese hoofdstad van de muziek. De machtige Habsburgse keizers en hun adel zijn echte liefhebbers, die hun feesten graag muzikaal omlijsten. De zoon van een arme wagenmaker zal grote invloed krijgen: Joseph Haydn.

Joseph Haydn

Deze Joseph Haydn begint als koorknaap van de Stephansdom. Als negenjarig jochie zingt hij daar aan het graf van een Italiaanse componist, die straatarm in Wenen sterft: Antonio Vivaldi. Op latere leeftijd, als zijn stem gebroken is, krijgt Haydn een opleiding tot componist. In de jonge instrumentale muziek ligt veel terrein nog braak. En Haydn voelt zich daar als een vis in het water. Bijna 30 jaar oud treedt hij in dienst van een edelman, de vorst Esterházy. Op het slot in het afgelegen Eisenstadt krijgt hij alle gelegenheid om met muzikale vormen te experimenteren.

‘Papa Haydn’

Zo wordt Haydn door velen gezien als de vader van de symfonie, waarvan hij er meer dan 100 maakt. Maar hij is ook de uitvinder van het strijkkwartet (twee violen, altviool en cello) en het pianotrio (piano, viool en cello).
Haydn groeit uit tot een groot voorbeeld voor jongere generaties. Het wonderkind Wolfgang Amadeus Mozart noemt hem liefkozend ‘Papa Haydn’.  En Haydn is dol op de jong gestorven Mozart. ‘Hij is de grootse componist die ik heb gekend, dood of levend,’ schrijft Haydn.

Wolfgang Amadeus Mozart

Mozart vindt niet zozeer nieuwe vormen uit zoals Haydn, maar wat hij met de bestaande vormen doet, is geniaal. Hoewel Mozart maar 35 wordt, componeert hij een enorme hoeveelheid muziek. Zijn Eerste Symfonie schrijft hij al op zijn achtste.
Vlak na de dood van Mozart komt er een jonge twintiger naar Wenen, een pianist en componist, die de muziekwereld op zijn kop zal zetten: de Duitser Ludwig van Beethoven.

De humor van Haydn

Meer dan 30 van de 104 symfonieën van Haydn hebben een bijnaam, zoals ‘De Verstrooide’, ‘De Kip’, ‘De Klok’ of ‘De Filosoof’.

De bekendste is wel zijn 45ste, met de titel ‘Afscheid’. Het stuk was een humoristisch protest tegen een maandenlange verhuizing naar een van de paleizen van broodheer Esterházy. De musici zaten daar vele maanden, zonder hun gezinnen te zien. Meestal eindigde een symfonie met een fors slotakkoord van het orkest, maar deze keer liet Haydn zijn musici één voor één – de partituur onder de arm – vertrekken, totdat er maar twee violen overblijven. Vorst Esterházy begreep de boodschap.

Het beste van Mozart

Het is moeilijk kiezen wat de meest geniale muziek is van Mozart. De bioscoopfilm Amadeus, halverwege de jaren ’80, maakte vooral zijn laatste werk, een Requiem (dodenmis) beroemd. Maar hij stierf voor hij dat kon afmaken. Bekend is ook – door een popbewerking – zijn klarinetconcert.

We hebben het al even gehad over Beethoven. Maar zijn oeuvre en betekenis voor de klassieke muziek zijn zo groot, dat die in deel 5 afzonderlijk en uitgebreid aan bod komen. Klik hier als u terug wilt naar het overzicht van de cursus.