Podcast Verstilde Verhalen #11: Het geheim van de psychiatrische kliniek in Wagenborgen
Publicatiedatum: 1 april 2020
Oorlogsmonumenten als herinnering aan de Tweede Wereldoorlog: er zijn er zo’n 4000 van in Nederland. Achter al deze gedenktekens schuilt een verhaal. De MAX/NPO Radio 1-podcast Verstilde Verhalen vertelt het verhaal van 12 van deze – voor de meeste mensen onbekende – monumenten.
Het is een relatief onbekende groep slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog: psychiatrische patiënten. In Duitsland en Oost-Europa zijn zo’n 200.000 psychiatrische patiënten systematisch vermoord. In Nederland nooit op zo’n schaal.
Groot-Bronswijk
In Wagenborgen, in Groningen stond ruim 130 jaar een inrichting, Groot Bronswijk. Daar zaten psychiatrische patiënten tijdens de oorlog, maar ook prostituees, armen en gehandicapten. Deze kliniek is altijd ongemoeid gebleven in de oorlog, de Duitsers lieten deze patiënten met rust. De reden hiervoor is geheimzinnig. Bijzonder is dat er wel 4 Joodse mensen in 1943 naar Westerbork, en later Sobibor zijn verplaatst.
2 mannen wilden de geschiedenis niet verborgen houden en doken de archieven in om te weten te komen wat er gebeurd is in de oorlog. Het gaat om Anne Koopmans uit Wagenborgen, en historicus René Schuurmans. Beiden verpleger geweest in de psychiatrie.
Verzet in Wagenborgen
De 4 Joden, Betje Stoppelman en haar zus Sientje, Heintje Levie en Heiman Aptroot werden van de een op andere dag opeens op de bus gezet bij Groot Bronswijk en afgevoerd. Na onderzoek blijkt het aannemelijk dat ze zijn geslachtofferd om de rest van de mensen op de kliniek met rust te laten. Directeur van de stichting, dokter en bestuursvoorzitter Schaafsma speelt hierin een rol. Welke rol is nog steeds onduidelijk. Wel had hij contact met de Duitsers in Groningen eens in de zoveel tijd, en was hij hoofd van het verzet in Wagenborgen. De hele oorlog heeft hij zijn kliniek, en alle 800 patiënten en honderden medewerkers weten te behoeden van de Duitsers. Op vier Joden na.
In de podcast Verstilde Verhalen hoort u Rense Schuurmans en Anne Koopmans over de kliniek en het reilen en zeilen tijdens de oorlog. De vraag is vooral; waarom is het bestaan van deze 4 Joden nergens benoemd in bijvoorbeeld notulen en rapportboekjes. Waarom is het stilgehouden?
Beluister de podcast:
De podcast Verstilde Verhalen is te beluisteren vanaf 22 januari 2020 op MAX Vandaag en nporadio1.nl.
