Ondervoeding, de sluipmoordenaar

Zonder voeding is leven niet mogelijk. Dat weet iedereen. Al in de baarmoeder heeft het embryo voldoende voeding nodig om zich te kunnen ontwikkelen. Vanaf dat moment hebben we dagelijks eten en drinken nodig om ons lichaam van voedingsstoffen te voorzien die nodig zijn om te voorkomen dat we ziek worden en om lichamelijke stress situaties, zoals ziekte, verwonding, trauma of een chirurgische ingreep, het hoofd te kunnen bieden. Alleen beseffen de meesten niet waarom dat zo is.

We moeten elke dag eten en drinken, dat weten we. En voeding is ook van iedereen – zeker de laatste tijd weten opeens heel veel personen alles over voeding en wat het beste is. Echter, om een specialist op het gebied van voeding te kunnen zijn, dient een academische studie gevolgd te worden. Voeding is een complex geheel van verschillende voedingsstoffen die elk een eigen functie hebben maar elkaar ook nodig hebben om het lichaam te kunnen laten doen wat het moet doen.

Om dit te verduidelijken vergelijk ik het lichaam altijd met een auto, die we eigenlijk nog beter verzorgen dan ons eigen lichaam. Zonder de juiste benzine en olie gaat een auto sputteren en rijdt uiteindelijk helemaal niet meer. Bij het lichaam werkt dit net zo, alleen duurt het langer voordat het volledig gaat stilstaan. Omdat op korte termijn de gevolgen van ‘slechte’ voeding niet merkbaar zijn, is er geen noodzaak om deze voedingsgewoonte te veranderen en gaat men hiermee door. Echter, als het lichaam minder voedingsstoffen binnenkrijgt dan het nodig heeft, zal het op een gegeven moment ook gaan sputteren… namelijk ziek worden en zal het uiteindelijk ook ophouden met functioneren, wat resulteert in de dood.

Het lichaam is een prachtige machine, maar moet net als andere machines wel goed onderhouden worden met de juiste benzine en olie – lees voeding, zo simpel is het. Als dit niet wordt uitgelegd en/of toegelicht dan zal dit besef er helaas niet zijn. Hierdoor staat uitgebalanceerde voeding helaas bij de meesten niet op de eerste plaats; ja, alleen dat het lekker moet zijn en dat we elke dag moeten eten en drinken en bijna elke dag is er weer een nieuwe voedingshype. Bewustwording van de rol die voeding voor ons lichaam heeft en de reden waarom we de juiste uitgebalanceerde voeding nodig hebben kan nog zoveel verbeteren.

Veel ellende kan dan worden voorkomen, daar ben ik van overtuigd. De rol van voeding bij ziekte, verwonding, trauma of een chirurgische ingreep is helaas ook nog een onderschoven kindje. Juist in die situaties heeft het lichaam extra voedingsstoffen nodig om o.a. ons immuunsysteem en herstel te kunnen activeren. Vooral extra (bijna 2x zoveel dan voor een gezond lichaam) eiwitten in combinatie met o.a. voldoende vitamines, mineralen zijn dan cruciaal. Pas dan kan het lichaam zich van binnenuit optimaal beschermen tegen deze lichamelijke stress en kunnen complicaties, zoals infecties, zoveel mogelijk vermeden worden. Maar juist in die situaties is de eetlust meestal niet optimaal. Vaak ontstaat er dan een vorm van ondervoeding (een tekort aan voedingsstoffen) die we ziektegerelateerde ondervoeding noemen.

Deze ondervoeding is niet aan de buitenkant te zien, maar leidt wel tot een verslechtering van de gezondheid en gaat ook nog gepaard met hoge gezondheidszorgkosten: bijna 2 miljard euro extra kosten per jaar.  Door slechts een paar specifieke vragen te stellen aan de betreffende persoon, kan bepaald worden of deze vorm van ondervoeding aanwezig is of een risico bestaat om te ontwikkelen, zodat tijdig actie genomen kan worden. De reden dat ziektegerelateerde ondervoeding niet aan de buitenkant te zien is, komt omdat vooral de spiermassa in het lichaam ‘opgegeten’ wordt. Als het lichaam namelijk via de voeding onvoldoende benodigde voedingsstoffen binnenkrijgt, gaat het zijn eigen reserves gebruiken; het lichaam wil overleven. Vooral de spiermassa (niet alleen in armen en benen, maar ook bijvoorbeeld het ademhalingssysteem en het hart bestaat uit spieren) wordt dan afgebroken door het lichaam om op deze manier toch aan de benodigde eiwitten te komen om de afweermachine zo optimaal te kunnen laten functioneren. Deze eiwitten kunnen alleen goed gebruikt worden als ook voldoende andere voedingsstoffen zoals vitamines en mineralen beschikbaar zijn.

Nogmaals, voeding is een complex van verschillende voedingsstoffen die elkaar nodig hebben. Wetenschappelijke onderzoeken hebben aangetoond, dat als het lichaam de extra benodigde voedingsstoffen inderdaad via de voeding binnenkrijgt, deze ziektegerelateerde ondervoeding minder optreedt met alle voordelen die daarbij horen, zoals minder complicaties, sneller herstel, minder (her)opnames in het ziekenhuis. Naast deze medische voordelen kan er ook nog eens veel geld bespaard worden voor de gezondheidszorg.

Dit is de reden waarom ik mij ben gaan specialiseren in gezondheidseconomie en de toepassing daarvan op voeding, dat geresulteerd heeft in een nieuw gebied binnen de gezondheidseconomie, de zgn. voedingseconomie. Hierin wordt vanuit een economisch perspectief het belang van voeding belicht. Internationaal zijn we hard bezig om via een speciaal opgerichte groep van verschillende experts op het gebied van de voedingseconomie meer aandacht te krijgen voor deze dure sluipmoordenaar die (ziektegerelateerde) ondervoeding heet.

Dr. Karen Freijer, voedingseconoom