Geschiedenis van de Paralympische Spelen

Ook dit jaar begint na het beëindigen van de Olympische Spelen de Paralympische Spelen, de Olympische Spelen voor lichamelijk gehandicapte -, visueel gehandicapte sporters en sporters met een hersenverlamming. De oorsprong voor deze Spelen ligt na de Tweede Wereldoorlog als gehandicapte oorlogsveteranen sporten beginnen te beoefenen. Wat begint als een sportfestijn voor gehandicapte oorlogsveteranen groeit in de loop der jaren tot een volwassen sportspektakel van wereldformaat.

De naam Paralympische Spelen is een directe verwijzing naar de Olympische Spelen: para staat in dit geval voor naast, oftewel dichtbij de Olympische Spelen. Tevens is de naam een afleiding van het woord paralytisch hetgeen verlamd betekent. Later is van deze betekenis afstand genomen aangezien ook niet-verlamde sporters deelnemen.

Eenarmige Hongaar

Al voor het ontstaan van de Paralympische Spelen doen gehandicapten mee aan de Olympische Spelen. Zo is in 1904 de Amerikaan George Eyser van de partij tijdens de gymnastische wedstrijden. Dat, terwijl hij zijn been heeft verloren bij een treinongeluk. Hij wint maar liefst 3 gouden, 2 zilveren en 1 bronzen medaille met een gewoon en een houten been. In 1948 en 1952 schiet de eenarmige Hongaar Károly Takács zich naar 2 gouden medailles op het onderdeel pistoolschieten. Tevens wint in 1952 de Deense Lis Hartel zilver op het onderdeel individuele dressuur. De amazone is aan haar handen en onderbenen verlamd als gevolg van polio.

Sir Ludwig Guttmann

Sir Ludwig Guttmann wordt beschouwd als de grondlegger voor de gehandicaptensport. De Joods Duitse neuroloog moet in 1939 zijn land ontvluchten vanwege het nationaalsocialisme. Hij emigreert naar Engeland waar de regering hem in 1944 vraagt het Nationaal Centrum voor Ruggegraatbeschadiging op te richten. Dat wordt gevestigd in en ziekenhuis in het dorpje Stoke Mandeville, even buiten Londen. Ook is Guttmann de grondlegger  van de Britse Gehandicaptensportbond.

De Stoke Mandeville Spelen

Guttmann vindt sport een ideaal middel voor gehandicapten om zich fysiek te ontwikkelen en zelfvertrouwen op te doen. Hij organiseert daarom in 1948 tijdens de Olympische Spelen in Londen de Stoke Mandeville Games for the Disabled, de Stoke Mandeville Spelen voor Gehandicapten. Tijdens deze eerste Spelen doen alleen Engelse gehandicapte sporters mee die zijn gekluisterd aan een rolstoel. Ook 2 vrouwen dingen mee naar de prijzen: op het onderdeel boogschieten. Guttmanns doel is om de rolstoelcompetitie samen te laten gaan met de Olympische Spelen.

Nederlandse Sporters

In de jaren daarna zijn de Stoke Mandeville Spelen een terugkerend fenomeen. In 1952 wordt het sportfestijn internationaal als Nederlandse gehandicapte sporters hun opwachting maken. Het zijn gewonde Nederlandse oorlogsveteranen die als eerste buitenlandse sporters deelnemen aan deze vanaf dan internationale rolstoelwedstrijden. De volgende Stoke Mandeville Spelen worden steeds internationaler maar een echte link met de Olympische Spelen is er dan nog niet: die vindt plaats in 1960. De laatste Stoke Mandeville Spelen worden gehouden in 1995.

De ‘eerste’ Paralympische Spelen

De eerste Paralympische Spelen (ook al heet het nog niet zo )vinden plaats in 1960 in Rome, net als de Olympische Spelen van dat jaar. Het is vanaf dat moment niet meer een sportfestijn dat alleen is weggelegd voor oorlogsveteranen. Er doen 400 atleten mee uit 23 landen op 8 disciplines: boogschieten, darts, atletiek, rolstoelbasketbal, rolstoelschermen, zwemmen, snooker en tafeltennis. Deze Spelen zijn echter nog steeds bedoeld voor sporters in een rolstoel. Pas in 1976 mogen andere gehandicapten meedoen.

Ook in de aanloop naar de Spelen in Tokio in 1964 heet het officieel nog de Stoke Mandeville Spelen, maar de Spelen gaan van start als de Paralympische Spelen. De volgende Paralympische Spelen zijn in het Israëlische Tel Aviv, terwijl de Olympische Spelen plaatsvinden in Mexico. De Mexicanen laten twee jaar voor de Paralympische Spelen weten niet over de geschikte accommodaties te beschikken. Die link tussen de twee Spelen wordt hervat met de Paralympische Spelen in Duitsland in 1972.

Marijke Ruiter

Tijdens de Paralympische Spelen in het Canadese Toronto in 1976 wint de Nederlandse Marijke Ruiter maar liefst 7 maal goud op het onderdeel zwemmen. Zij neemt deel aan verschillende Paralympics en wint in totaal 10 maal goud en 1 maal brons: de laatste als rolstoelbasketbalster. De Spelen in Toronto zijn voor Nederland zeer succesvol verlopen met in totaal 84 medailles: 45 goud, 25 zilver en 14 maal brons. Nederland bezet daarmee de 2^e plaats op de medaillespiegel, achter de Verengde Staten.

Arnhem

De Olympische Spelen in 1980 worden georganiseerd door de Sovjet-Unie. Die geven te kennen geen trek te hebben in de Olympische Spelen voor gehandicapten omdat volgens de Sovjets gehandicapten in de socialistische heilstaat eenvoudigweg niet bestaan. Arnhem is daarom de organiserende stad van de Paralympische Spelen. Voor het eerst doet ook een mascotte zijn intrede: het zijn twee eekhoorntjes.

Boycot Zuid-Afrika

Vanaf 1964 is er een boycot van Zuid-Afrika op het gebied van sport vanwege de apartheidspolitiek. Toch wordt gehandicapte Zuid-Afrikanen geen strobreed in de weg gelegd om deel te nemen aan de Paralympische Spelen. Kennelijk zien de autoriteiten deze sporters niet als volwaardig. Sir Ludwig Guttmann heeft de deelnemers van Zuid-Afrikaanse afkomst altijd verdedigd met als argument: “De gehandicapte atleten zijn de eersten die de apartheidspolitiek van Zuid-Afrika hebben doorbroken.” Hij doelt hiermee op de gemengde samenstelling van de ploeg. Pas in 1976 in Toronto boycotten landen de Paralympics vanwege de Zuid-Afrikaanse deelname. Vanaf 1980 tot 1992 is er geen Zuid-Afrikaanse ploeg die deelneemt aan de Spelen voor gehandicapte sporters.

Commercie

In 1984 zijn de Spelen in Los Angeles, maar de Paralympics worden gehouden in New York. Reden is dat het volgens het organiserende comité het commercieel niet verstandig is om de Olympische Spelen samen te laten gaan met de Paralympics…

IPC

Vanaf 1988 worden de Paralympische Spelen georganiseerd in het land en de stad waar de Olympische Spelen zijn gehouden. 1989 is het jaar van de oprichting van het Internationaal Paralympisch Comité hetgeen is gevestigd in de Duitse stad Bonn. In Nederland treedt het NOC*NSF op zowel als Nationaal Olympisch Comité als Nationaal Paralympisch Comité.

Paralympische Winterspelen

De eerste Paralympische Winterspelen zijn gehouden in Zweden in 1976. Er zijn maar 2 disciplines en Nederland stuurt geen afvaardiging. Dat gebeurt pas in 1984 in Innsbruck, Oostenrijk. De meest succesvolle Nederlandse Paralympiër is de Reeuwijkse  Marjorie van der Bunt. Zij wint 10 medailles waaronder 2 maal goud. Van der Bunt is tot 2014 de enige Nederlander die een medaille mag meenemen na de Winterspelen voor gehandicapten. Pas in 2014 in Sotsji krijgt zij een opvolgster in de snowboardster Bibian Mentel die goud wint op het onderdeel snowboardcross.

Wie mogen er meedoen?

Het IPC erkent 5 groepen van handicaps die mogen deelnemen aan de Paralympisch Spelen:

• Geamputeerde sporters
• Sporters met een hersenbeschadiging waardoor zij minder goed controle hebben over hun spieren
• Sporters in een rolstoel
• Slechtziende sporters of blinde sporters
• Overigen (les Autres): sporters met een handicap die niet in bovenstaande groepen passen.

Schande

Tijdens de Paralympics in 2000 in Sydney, Australië zijn ook sporters met een geestelijke handicap toegelaten. Het Spaanse basketbalteam zet zich voor de wereld te schande als blijkt slechts 2 van de sporters een verstandelijke handicap heeft. Zij moeten hun gouden medaille allen weer inleveren. Vanaf dat moment beslissen de autoriteiten deze groep weer toe te laten als er een betrouwbare manier is gevonden iedere individuele sporter te testen en er een goede indeling in mate van handicap is vast te stellen. Deze groep sporters mag vanaf 2012 weer meedoen aan de Paralympics.

(Bron: Info.nu, NOC*NSF, Paralympisch.nl, Sportgeschiedenis.nl, Geschiedenis.PS, Wikipedia)