‘We moeten nú het gesprek aangaan over vergrijzing’
Publicatiedatum: 5 december 2023
In 2040 bereikt de vergrijzing in Nederland zijn hoogtepunt. Tegen die tijd is een kwart van de bevolking 65-plus en het aantal 80-plussers is dan verdubbeld. Daar is ons zorgstelsel niet op ingericht. Onze economie kan daar niet op draaien. Hetzelfde geldt voor de woning- en de arbeidsmarkt. Als er niet snel een Deltaplan komt staan we voor ongekende problemen, zeggen experts. Omroep MAX gaat op zoek naar hoopvolle initiatieven.
Sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog gaat het elk jaar een beetje beter met Nederland. We zijn eraan gewend geraakt. In de afgelopen 70 jaar werd ons land steeds welvarender. Betere zorg, vrede, veiligheid, onderwijs en innovaties zorgen ervoor dat we steeds langer blijven leven. Sinds de jaren vijftig is de gemiddelde levensverwachting van mannen en vrouwen zelfs met meer dan tien jaar gestegen, van 71,3 naar 81,6 jaar.
Toekomstbeeld bijstellen
Goed nieuws dus. Maar juist dit gegeven zorgt ervoor dat we voor het eerst in een hele lange tijd ons positieve toekomstbeeld moeten bijstellen, zeggen experts. Nederland is in sneltreinvaart aan het vergrijzen. In 2040 bestaat onze samenleving voor een kwart uit 65-plussers. De groeiende groep ouderen alleen zijn niet zozeer het probleem, legt hoogleraar transitiekunde Jan Rotmans, verbonden aan de Erasmus Universiteit uit: “We gaan naar een situatie waarin er minder jongeren komen. Dat noemen we ontgroening. En we krijgen te maken met een dubbele vergrijzing, want er komen meer ouderen, maar die worden ook nog steeds ouder.”
De piramide werd een urn
Onderzoekers als Jan Rotmans geven de leeftijdsopbouw van onze samenleving weer in een zogeheten bevolkingspiramide. Dat is een grafiek met in de top de ouderen en onderin het aantal kinderen. Hoe hoger de leeftijd, hoe minder mensen en dus hoe smaller de figuur. Zo ontstaat er een vorm die lijkt op een piramide. Maar inmiddels moeten we op zoek naar een nieuwe naam voor dit model. Doordat ouderen nu langer leven, met steeds meer zijn en er minder kinderen geboren worden, is er van een piramidevorm bepaald geen sprake meer. Het CBS omschrijft de vorm nu als een urn (zie illustratie).
Zorgvraag verdubbelt
Deze enorme verandering komt niet uit de lucht vallen, vertelt Rotmans: “Dat ouderen de dominante groep worden, is een ontwikkeling die je twintig jaar geleden al kon zien aankomen.” Zo weten we ook dat het aantal 80-plussers de komende jaren zal verdubbelen. “Zij hebben vaak meervoudige chronische ziektes. We worden wel ouder, maar niet gezonder. Van de tien jaar die je extra doorbrengt in je leven, leef je er zeven in ziekte.” En dat betekent dat de zorgkosten richting 2040 enorm zullen gaan oplopen. Dubbel zoveel 80-plussers: dubbel zoveel zorg.
Steeds minder werkenden
De uit de pan rijzende kosten zijn niet het enige probleem. Nu al zijn er nijpende personeelstekorten. In het onderwijs, de ICT en vooral in de zorg. In 2040 heeft een recordaantal mensen zorg nodig, terwijl de beroepsbevolking – het aantal mensen tussen de 20 en 67 – blijft krimpen. Met maar liefst een miljoen mensen. Nu zijn er op elke 65-plusser drie mensen die kunnen werken, in 2040 zijn dat er nog maar twee. De zorg wordt straks dus niet alleen onbetaalbaar, maar ook onuitvoerbaar.
Gebrek aan visie bij politiek
Op dit moment geven we zo’n 100 miljard euro uit aan de zorg. De verwachting is dat dit straks 200 of zelfs 300 miljard wordt als we blijven vasthouden aan het huidige systeem. Jan Rotmans waarschuwt in de nieuwe MAX-podcast ‘De Toekomst is Grijs’ in niet mis te verstane woorden over de effecten van vergrijzing: “Als we nu niks doen stevenen we af op een zorg die volkomen uit de hand loopt. Die loopt dan dood. De zorg zoals we die nu kennen, overlijdt dan.”
Maar als de situatie zo alarmerend is, waarom gaat het er dan zo weinig over? Waarom is vergrijzing nauwelijks een thema tijdens de verkiezingen? Rotmans verwijt in de podcast de politiek een gebrek aan visie: “Als de politiek ergens mee bezig is, is het met de waan van de dag. Het hobbelt van incident naar incident en gaat niet in de aanloop naar de verkiezingen zeggen: nou, we krijgen een heel groot probleem. In de zorg hebben we onvoldoende menskracht door de dubbele vergrijzing. Daar maak je je niet populair mee.”
Oog voor de positieve aspecten
Kim Putters, de baas van het belangrijkste adviesorgaan van de overheid, de SER, vindt dat we anders moeten kijken naar vergrijzing, om er beter over te kunnen praten: “Als het al een thema is, is het vaak in de probleemsfeer. De hoge kosten van de zorg, langer doorwerken. Die positieve kant van hoe willen we samenleven, wat kunnen ouderen jongeren leren, die staat helemaal niet op de agenda. En dat verbaast mij. Dat wordt hoog tijd.”
De effecten van een kantelende bevolkingssamenstelling gaan we niet alleen in de zorg merken. Ook de toekomst van de arbeidsmarkt, het pensioenstelsel, de economie en woningmarkt staan onder druk. Het is dus hoog tijd voor een gesprek over vergrijzing. Ook omdat er zeker ook veel positieve kanten aan vergrijzing zitten. Het is een rechtstreeks resultaat van een goed functionerend land met een sterke gezondheidszorg. En hoe gaan we bijvoorbeeld het goud van de enorme hoeveelheid levenservaring waarover we straks beschikken delven?
Podcast over vergrijzing
Tot en met komend voorjaar staat Omroep MAX in het teken van één van de grootste uitdagingen van ons land: de vergrijzing. Het crossmediale project ‘De Toekomst is Grijs’ gaat op maandag 27 november van start met een zevendelige podcastserie voor NPO Radio 1, gemaakt door Astrid Cornelisse (32) en Elles de Bruin (60), samen met vooraanstaande experts, mensen die in hun werk of leven met vergrijzing te maken hebben, jonge generaties en oude generaties. Weten hoe u een podcast beluistert of meer weten over de podcasts van MAX? Kijk op maxvandaag.nl/podcast
Vanaf 7 februari 2024 volgt er een tv-serie en een debat, beide te zien op NPO 2. Gedurende de gehele periode kunt u meedenken door ideeën en oplossingen in te dienen op de speciale website detoekomstisgrijs.nl.
Geef een reactie
U moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.
De toekomst is grijs,
De toekomst ziet er somber uit als je een aantal deskundigen mag geloven. Gelukkig is niet alles te voorspellen en dat geldt ook voor de levensverwachting. De levensverwachting loopt terug sinds de corona crises en daarbij komt dat de oversterfte aanhoud. Het ontbreekt hier aan visie. Onderzoek naar de oversterfte wordt keer op keer uitgesteld of is geblokkeerd. Men wil er kennelijk niet van leren, of, kun je je afvragen wat mogen we niet weten. Zolang er geen onderzoek wordt gedaan naar de aanhoudende oversterfte kunnen er ook geen tegenmaatregelen worden genomen. Waar moeten we bijvoorbeeld op voorbereid zijn als het gaat om het weerbaarder maken van ouderen. Wat zijn de meest voortkomende ziekteverschijnselen bij ouderen. Die gegevens zijn op een eenvoudige manier te achterhalen vanuit de data die bij de ziekenhuizen bekend zijn. Zijn dat bijvoorbeeld ingrepen aan knieën of heupgewrichten of zijn het de hart en vaatziekten. Op die vragen kan een eenvoudig antwoord worden gegeven en daar de maatregelen op worden afgestemd. Met goede voorlichting kan al een heleboel worden voorkomen. Hoe lang wordt er al over gelobbyd om gezond voedsel goedkoper te maken en het minder gezond voedsel juist duurder, zonder resultaat. Hoe lang wordt er al over gesproken om in dit geval de BTW van het gezonde voedsel af te schaffen. Het is een politieke keuze, kennelijk zijn de belangen zo groot dat de politieke keuzes niet gemaakt worden. Slijtage aan gewrichten houden vaak verband met overgewicht en dat geldt ook voor de hart en vaatziekten. Een gezonde stimulans ontbreekt in deze volledig.
Vertrouwen.
Het grote probleem is het vertrouwen in de mens. Dat geldt zowel voor de verpleegkundigen als voor de specialist. Men moet woordelijk rapporteren over wat men doet, er wordt niet meer vertrouwd op de deskundigheid van de behandelaar. Onlangs een uitzending van ZEMBLA over Long covid. Een deskundige arts mag de naar zijn oordeel niet het beste medicijn voorschrijven omdat het niet past in het plaatje. Datzelfde zijn een aantal artsen overkomen tijdens de corona uitbraak. Je kunt je afvragen, wie zit hier achter en zijn deze wel met de behandeling van de patiënt bezig.
Kosten.
De kosten in de gezondheidszorg lopen de spuigaten uit. Voorstellen om tot kostenbesparing te komen worden genegeerd en zelfs tegengewerkt zolang de administratieve druk niet afneemt zullen de kosten blijven toenemen.
Sinds de invoering van het destijds nieuwe zorgstelsel door oud minister Hogervorst zijn de kosten explosief gestegen. Je kunt dus ronduit zeggen dat het een mislukt project is wat zo snel mogelijk moet worden teruggedraaid.
Kan een persoon in de vorm van een minister al die voorstellen tegenhouden, in de uitzending van ZEMBLA blijkt van wel en dat was ook het geval tijdens de corona crises
Politiek,
Net als met zoveel dingen, de politiek lost de problemen niet op, je hoeft niet verder te kijken dan naar de toeslagenaffaire en naar het aardbevingsgebied in Groningen. Als u weet dat onder het bewind van Den Uil de mijnen in Limburg zijn gesloten en dat de schadeafhandeling nu pas in 2023 gestalte krijgt maar daar hoor je verder niemand over.
Ons zorgstelsel.
Het artikel memoreert dat als er niet snel een Deltaplan komt het systeem volkomen vast loopt en dat het ook onbetaalbaar wordt. Het gaat hier om symptoombestrijding. De problemen worden niet in de kern aangepakt. Elke dag hoor je in het nieuws spreken over vergrijzing maar met de vergrijzing gooi je ook een enorme hoeveelheid kennis weg. We worden wel ouder maar niet gezonder welnu zorg er dan voor dat de ouderen gezonder kunnen leven.
Jongere
Vroeger werd de kinderbijslag ingezet als het aantal geboortes terug liep, dat zou nu ook kunnen gebeuren. Om de economie te kunnen laten doordraaien zijn er jonge mensen nodig en als dat stokt zul je maatregelen moeten nemen om nieuwe geboortes aantrekkelijker te maken. Denk hier ook aan kinderopvang etc.