Wat wordt precies bedoeld met vergrijzing? En waar staat Nederland nu?

In het nieuwe crossmediale project De Toekomst is Grijs onderzoekt Omroep MAX één van de grootste uitdagingen van ons land: de vergrijzing. Vergrijzing is een begrip dat steeds vaker in nieuwsberichten naar voren komt. Wat houdt het nu precies in? En wat staat Nederland te wachten? We geven antwoord op de meestgestelde vragen over vergrijzing.

Wat is vergrijzing?

Vergrijzing houdt in dat het aandeel ouderen in de totale bevolking van een land toeneemt. Op dit moment zijn er in Nederland meer dan 3.6 miljoen inwoners ouder dan 65 jaar, ongeveer 20% van de totale bevolking. Ter vergelijking: in 1990 was het aandeel nog 12% van de totale bevolking. En volgens het Planbureau voor Leefomgeving zal het aandeel tot 2040 nog doorgroeien tot een kwart.

Wat is de oorzaak van vergrijzing?

Volgens het NIDI (Netherlands Interdisciplinary Demographic Institute) werkt de vergrijzing tweeledig. Nederlanders worden steeds ouder. De levensverwachting is gestegen, waardoor het aantal oudere inwoners ook stijgt. Aan de andere kant is er in Nederland ook sprake van een ontgroening, het aantal jongeren in Nederland neemt af.

Wat is het voordeel van vergrijzing?

Hoogleraar ouderengeneeskunde Cees Hertogh praat hierover in de podcast van De Toekomst is Grijs. “Hoe ik kijk naar de vergrijzing? Het is het succes van onze samenleving, waar we nu vooral met een probleemoog naar kijken. We zouden dus eigenlijk heel tevreden met de vergrijzing moeten zijn. Want het is nog nooit eerder in de geschiedenis van de mensheid gebeurd dat zoveel mensen zo’n hoge leeftijd konden bereiken en ook nog in relatief goede gezondheid.”

Wat is het nadeel?

Cees Hertogh verklaart waarom de samenleving met een probleemoog naar de vergrijzing kijkt: “Het is altijd zo geweest dat de opbouw van de bevolking de vorm van een piramide had, met een brede basis en slanker wordende top. Dus minder ouderen ten opzichte van meer jongeren. Als gevolg van de vergrijzing, maar ook als gevolg van het dalend kindertal, is die piramide nu aan het omkeren.”

De stijging van het aantal ouderen, komt vooral door de groei van het aantal 80-plussers. En daar komen uitdagingen bij kijken, zo zegt hoogleraar transitiekunde Jan Rotmans: “80-plussers hebben vaak meervoudige chronische ziekten, want we worden wel ouder, maar niet gezonder. Dus van de 10 jaar die jij extra doorbrengt in je leven, leef je er 7 in ziekte.” Dat betekent dat de zorgkosten naar verwachting sneller zullen groeien dan onze economie. Waardoor de zorg moeilijker en moeilijker te betalen wordt. En de crux zit ‘m niet alleen in het geld, maar ook in hoeveel mensen er zijn. Niet alleen hoeveel ouderen, maar juist ook hoeveel jongeren. Of liever gezegd, hoe weinig jongeren. De komende twintig jaar heeft een recordaantal mensen zorg nodig, terwijl de beroepsbevolking blijft krimpen. Met wel een miljoen mensen. Nu zijn er op elke 65-plusser 3 mensen die kunnen werken, in 2040 zijn dat er nog maar 2. Krapte wordt het centrale thema in de vergrijzing.

Hoe nu verder?

In de 7-delige podcast over De Toekomst is Grijs van Omroep MAX en NPO Radio 1 onderzoeken journalisten Elles de Bruin en Astrid Cornelisse hoe Nederland er in 2040 uitziet. Het moment waarop de vergrijzing zijn piek bereikt. Hun onderzoek brengt Astrid en Elles langs experts en mensen die in hun leven of vakgebied nu al te maken hebben met de effecten van vergrijzing. Ook reizen ze af naar Japan, waar onze toekomst op het gebied van vergrijzing nu al realiteit is.

Beluister de podcast vanaf maandag 27 november 2023 op NPO Luister of NPORadio1.nl of een andere podcastdienst. Na de podcast volgt vanaf februari 2024 een tv-serie en een debat, die beide te zien zijn op NPO 2.
Podcast De Toekomst is Grijs