Zo zag De Schilderkunst van Vermeer er eigenlijk uit
Publicatiedatum: 28 maart 2023
Onderzoekers van de Universiteit van Antwerpen hebben wederom een belangrijke ontdekking gedaan op een schilderij van Johannes Vermeer. Met een speciaal ontworpen scanner wisten de onderzoekers te ontdekken dat delen van het schilderij zijn verkleurd. ‘De Schilderkunst’, die we vandaag de dag kunnen zien in het Kunsthistorisches Museum van Wenen, ziet er dus niet hetzelfde uit als toen de grootmeester er zelf naar keek.
‘De Schilderkunst’ is een belangrijk werk in het oeuvre van Vermeer. De schilder was er zelf ook erg aan gehecht. Aangenomen wordt dat Johannes Vermeer zelf op het schilderij te zien is. We zien hem op zijn rug, in een typisch Vermeerinterieur. In het werk zien we de schilder aan het werk met een schilderij van een vrouw. Zij moet Clio voorstellen, de muze van de geschiedenis. ‘De Schilderkunst’ is één van de werken die ontbreekt in de grote overzichtstentoonstelling van Het Rijksmuseum. Het werk is namelijk te kwetsbaar om te reizen. Na de Tweede Wereldoorlog werk het doek teruggevonden in een Oostenrijkse zoutmijn, waar nog meer kunst van de nazi’s was opgeslagen. Waaronder een Vermeer die later geen Vermeer bleek te zijn, maar van de bekende kunstvervalser Han van Meegeren.
“Clio heeft haar groene lauwerkrans terug”
Met de scanners zochten de wetenschappers naar sporen van pigmenten in het schilderij die verdwenen zijn. Daarbij zijn in de krans op het hoofd van Clio sporen van een geel pigment gevonden. Koen Janssens van de Universiteit van Antwerpen legt op het Belgische Radio 1 verder uit: “Vermeer gebruikte een mengsel van ultramarijn-blauw en organisch geel. Dat laatste heeft de tand des tijds niet doorstaan.” Nu het geel is verdwenen uit de krans blijft er dus een blauwe kleur over. Terwijl Vermeer de krans dus oorspronkelijk een groene kleur heeft gegeven. Zoals op de digitale scan te zien is.
Voordat dit onderzoek werd gestart ontstond er al een vermoeden over de oorspronkelijke kleur van de krans: “Vermeer stond natuurlijk bekend om het gebruik van zíjn kleur blauw en dat zijn we op dit werk ook heel mooi terugkeren.” zegt Koen Janssens: “Maar de krans op het hoofd van Clio is een lauwerkrans, origineel gemaakt van laurierblaadjes. Daar zouden we dus eerder een groene kleur verwachten, dan de blauwe kleur die we vandaag de dag kennen. Door de vondst van deeltjes geel pigment, kunnen we dus stellen dat de krans ook daadwerkelijk groen moet zijn geweest. En met de digitale scan de we hebben gemaakt heeft Clio haar groene lauwerkrans weer terug.”
Het is niet de eerste keer dat de wetenschappers van de Universiteit van Antwerpen ontdekkingen hebben gedaan in het werk van Vermeer. Eerder werd al bekend dat er achter het hoofd van Het Melkmeisje een rek met kannen moet hebben gehangen. Johannes Vermeer schilderde het later toch over om het werk nog meer rust uit te laten stralen.
Meer lezen over wie Johannes Vermeer was?
Over De Nieuwe Vermeer
In het tv-programma De Nieuwe Vermeer brengen creatievelingen en professionele kunstenaars uit heel Nederland deze verdwenen werken tot leven. De werken worden beoordeeld door Vermeer-experts Pieter Roelofs en Abbie Vandivere. Een ode aan de iconische schilder, maar vooral ook een ode aan creatief Nederland. Het programma omvat naast een televisieprogramma ook een podcast, VOD-serie én een online expositie. De zes afleveringen van De Nieuwe Vermeer zijn te bekijken via NPO Start. De 12 winnende doeken worden van 20 maart tot en met 4 juni 2023 geëxposeerd in Museum Prinsenhof Delft en het Mauritshuis in Den Haag.
Bron scans: Universiteit van Antwerpen
