Is De Gitaarspeelster dan toch een echte Vermeer?
Publicatiedatum: 30 maart 2023
Nu de volledige kunstwereld gefocust lijkt te zijn op Johannes Vermeer, is er ook ruimte voor nieuw onderzoek naar werken van de schilder. Door één van deze onderzoeken lijkt het erop dat we binnenkort een nieuwe Vermeer kunnen verwelkomen. Arie Wallert, gepensioneerd onderzoeker van het Rijksmuseum in Amsterdam, stelt namelijk dat een werk dat als kopie werd weggeschreven, waarschijnlijk toch van de hand van de grootmeester komt.
De Gitaarspeelster
De Gitaarspeelster uit het Philadelphia Museum of Art is in 1928 uit het oeuvre van Johannes Vermeer geschreven. Deze Gitaarspeelster heeft namelijk een ’tweelingzusje’, een doek met nagenoeg dezelfde compositie. Deze hangt in het Kenwood House in Londen. Het Londense werk verkeert in een veel betere staat dan het werk in Philadelphia. Volgens critici bevond de Londense versie zich dus ‘overduidelijk op een veel hoger esthetisch niveau’. Volgens hen kon het onmogelijk zo zijn dat de 2 werken door dezelfde schilder gemaakt zijn. Het werk in de slechtste conditie werd daarom weggeschreven als een ‘kopie van Vermeer’. Na nieuw onderzoek blijkt dat waarschijnlijk toch niet terecht, legt Arie Wallert uit tijdens het Vermeer-symposium in het Rijksmuseum.
Eerder werd ook al een belangrijke ontdekking gedaan in het werk ‘De Schilderkunst’
Zie hier hoe het werk er eigenlijk uitzag
Verfmonsters
Pieter Roelofs is inmiddels hoofd beeldende kunst van het Rijksmuseum en jurylid van De Nieuwe Vermeer. Hij reist samen Wallert af naar de VS om het werk te bekijken. Na analyse van de eerste verfmonsters zijn de onderzoekers alles behalve overtuigd: “In de monsters dachten we het pigment Berlijns blauw te zien. Dat pigment bestaat pas sinds 1708” vertelt Arie Wallert in de Volkskrant. Vermeer is gestorven in 1675, hij kon dat pigment dus onmogelijk zelf hebben gebruikt. Dit was een nieuw argument vóór het verklaren van dit werk als kopie.
Toch besloot Wallert in aanloop naar de Vermeer-tentoonstelling in het Rijksmuseum nog eens naar de verfmonsters te kijken. Hierbij bleken het pigment geen Berlijns blauw, maar indigo te zijn. Een pigment dat Vermeer wel heeft gebruikt. Daarnaast trof de onderzoeker ook loodtingeel aan en dat gebruikte Johannes Vermeer graag. Voornamelijk in het voor Vermeer kenmerkende gele jasje op dit werk. Belangrijke toevoeging bij deze vondst: “Loodtingeel werd na 1700 door niemand meer gebruikt.” Als dit werk een kopie is, dan moet het dus voor 1700 gemaakt zijn ‘door iemand die verdomd goed schilderde en precies dezelfde pigmenten gebruikte’, zegt Wallert. “Maar er was in die tijd echt geen vraag naar kopieën naar schilderijen van Vermeer.”
De nieuwe inzichten in de verfmonsters zwakken daarmee de stelling af dat het hier om een kopie gaat. Waarschijnlijker is dat Vermeer deze 2 schilderijen met dezelfde werktekening heeft gemaakt. Iets wat in de 17e eeuw vaker gebeurde als schilders tevreden waren met de tekening. Waarom het werk in Philadelphia er dan toch zoveel grauwer uitziet? “Het doek is afgeschrobd. Wellicht om een vieze vernislaag te verwijderen. Daarmee missen we nu juist de laag die de verfijning van Vermeer zo kenmerkt.” concludeert Arie Wallert.
De kans bestaat dus dat De Gitaarspeelster na bijna 100 jaar weer terugkeert in de expositiehallen als een echte Vermeer.
Over De Nieuwe Vermeer
In het tv-programma De Nieuwe Vermeer brengen creatievelingen en professionele kunstenaars uit heel Nederland deze verdwenen werken tot leven. De werken worden beoordeeld door Vermeer-experts Pieter Roelofs en Abbie Vandivere. Een ode aan de iconische schilder, maar vooral ook een ode aan creatief Nederland. Het programma omvat naast een televisieprogramma ook een podcast, VOD-serie én een online expositie. De zes afleveringen van De Nieuwe Vermeer zijn te bekijken via NPO Start. De 12 winnende doeken worden van 20 maart tot en met 4 juni 2023 geëxposeerd in Museum Prinsenhof Delft en het Mauritshuis in Den Haag.
Bron De Gitaarspeelster: Philadelphia Museum of Art
