Een van de kleinste schilderijen van Vermeer: De Kantwerkster

De Vermeer-expositie in het Rijksmuseum in Amsterdam trekt wekelijks vele bezoekers van over de hele wereld. Waaronder ook de Franse president Emmanuel Macron. Als afsluiting van het tweedaagse staatsbezoek kreeg hij een rondleiding langs de schilderijen van Vermeer. Samen met zijn vrouw Brigitte, koning Willem-Alexander, koningin Máxima en minister-president Mark Rutte bezocht hij de expositie. Macron stond tijdens dit bezoek wat langer stil bij De Kantwerkster, een schilderij dat het Rijksmuseum speciaal voor deze expositie geleend heeft van het Louvre in Parijs.

Het schilderij ‘De Kantwerkster’ dateert uit 1669-1670 en is een van de kleinste schilderijen uit het oeuvre van Vermeer. Net als vele andere schilderijen van Vermeer, werd ook De Kantwerkster geveild op de Dissiusveiling. Het schilderij werd daar verkocht voor slechts 28 gulden (omgerekend nu zo’n 365 euro) en wisselde in de achttiende en negentiende eeuw nog een aantal keer van eigenaar. In 1870 werd het schilderij aangekocht door het Louvre, waar het sindsdien onderdeel is van de collectie.

De Kantwerkster

Op het schilderij van Vermeer is een jonge vrouw te zien. Zij is geconcentreerd bezig met het klossen van kant, een ambacht dat in de Gouden Eeuw vaak werd beoefend. Het weven van de draden was erg ingewikkeld en tijdrovend. Het schilderij toont dan ook het beeld van een ambitieuze en hardwerkende huisvrouw. De bijbel of het gebedenboek naast de werkster en haar sierlijke, satijnen jurk bevestigen dit beeld. Daarnaast laat de jurk zien dat het om een rijke vrouw gaat, die met plezier aan het handwerken is en niet uit praktische noodzaak.

Vermeer heeft in het schilderij de focus gelegd op het kantklossen en niet op het gezicht van de jonge vrouw. De compositie van het schilderij focust zich op het punt waar het kant ontstaat. Dat is te zien aan de twee zijden draden in de handen van de jonge vrouw, die heel fijn geschilderd zijn. De rode en de witte draden daarentegen zijn grover geschilderd. Door gebruik te maken van deze afwisseling in scherpte, wist Vermeer diepte te creëren in zijn schilderijen en de aandacht van de kijker te trekken naar één specifiek punt.

Tronie

Over de identiteit van De Kantwerkster is weinig bekend, dat komt omdat zij een tronie is. In de 15^e eeuw werden er voornamelijk portretten gemaakt van koningen, koninginnen, machthebbers en andere belangrijke figuren. Sommige kunstenaars, die gespecialiseerd waren in het schilderen van portretten, maakten ook portretten van herkenbare types. Het doel van deze schilderijen was niet om een nauwkeurige weergave van een persoon te maken, maar om een typering van een karakter. Dergelijke portretten werden tronies genoemd.

De Kantwerkster is dus een portret van een jonge vrouw uit de Gouden Eeuw. Vermeer schilderde ook een tronie van een Oosters meisje. Dat werd misschien wel zijn meest beroemde schilderij: het Meisje met de Parel.

Over De Nieuwe Vermeer

In het tv-programma De Nieuwe Vermeer brengen creatievelingen en professionele kunstenaars uit heel Nederland deze verdwenen werken tot leven. De werken worden beoordeeld door Vermeer-experts Pieter Roelofs en Abbie Vandivere. Een ode aan de iconische schilder, maar vooral ook een ode aan creatief Nederland. Het programma omvat naast een televisieprogramma ook een podcast, VOD-serie én een online expositie. De zes afleveringen van De Nieuwe Vermeer zijn te bekijken via NPO Start. De 12 winnende doeken worden van 20 maart tot en met 4 juni 2023 geëxposeerd in Museum Prinsenhof Delft en het Mauritshuis in Den Haag.

Alles van De Nieuwe Vermeer

Bron foto: ANP