Ted van Essen: ‘Gezonde voeding tegen scheurbuik (en andere welvaartskwalen)’

Als je gezonde voeding gebruikt heb je geen extra vitamines nodig. Als je als vrouw boven de 50 bent of als man boven de 70, of als je een donkere huid hebt, is slikken van vitamine D wel zinvol. En misschien een van de B-vitamines, foliumzuur, als je zwanger wilt worden. Verder zijn er bepaalde aandoeningen waarvoor extra vitamines worden aangeraden, zoals na een maagverkleining.

Bloedend tandvlees

We zijn allemaal opgegroeid met het idee dat vitamine C uit sinaasappels komt en dat je die dus moet eten. Maar klopt dat wel? In het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG) stond onlangs een artikel over scheurbuik. In potjeslatijn heet dat scorbuut. U kent dat verhaal wellicht: ten tijde van de VOC vertrokken veel schepen naar Indië. De reis duurde maanden, gezonde voeding was schaars en vaak heerste er scheurbuik aan boord. Spontane blauwe plekken en bloedend tandvlees ontstonden, ook niet-genezende wonden en vocht in de benen. Psychische verschijnselen als depressie en sufheid leidden tot algehele zwakte.

Ascorbinezuur

Gezonde voeding is in de 18e eeuw ver te zoeken, maar halverwege diezelfde eeuw ontdekte een officier van de Britse marine, James Lind, dat het eten van sinaasappels en citroenen leidde tot een enorme afname van de verschijnselen. Daarop nam iedere kapitein altijd vaten met citroensap mee op reis, want die sinaasappeltjes bedierven natuurlijk. Pas in de jaren 30 van de vorige eeuw kon vitamine C daaruit worden geïsoleerd, als derde vitamine na A en B. Het kreeg de naam ascorbinezuur, letterlijk niet-scorbuut.

Verwaarlozing

Reizen gaat tegenwoordig gelukkig wat sneller. Scheurbuik komt dus nauwelijks nog voor. Toch staan in dat artikel in het NTvG 3 gevallen van scheurbuik beschreven. Dat waren heus geen patiënten die alleen maar geen sinaasappeltjes aten. We weten intussen dat vitamice C in de meeste voedingsmiddelen voorkomt. Het is in onze westerse wereld vrijwel onmogelijk om een tekort aan vitamine C op te lopen. Behalve bij alcoholisten die naast de alcohol geen andere (gezonde) voeding nemen. Of wanneer je door ziekte niet in staat bent nog enig voedsel naar binnen te krijgen. Bij ernstige psychiatrische problemen komt het soms voor dat men zichzelf volledig verwaarloost.

Gezonde voeding

Het was een wijze les voor die dokters om die oude ziektebeelden te blijven herkennen. En voor iedereen een aanmoediging om gezond te eten. Niet uit potjes met multivitaminen, maar gewoon met aardappels, groenten, wellicht vlees, en volkorenbrood. En voor de lekker zo nu en dan een sinaasappel of mandarijn. Gezonde voeding: goed tegen de scheurbuik, maar zeker ook goed van heel veel andere welvaartskwalen.

Ted van Essen: Ted van Essen is tot december 2016 huisarts in Amersfoort. Hij is voorzitter van de Nederlandse Influenzastichting en griepexpert. Daarnaast is Dokter Ted wekelijks te zien in Tijd voor MAX. Lees hier zijn columns.