Ted van Essen: ‘Een terugblik op het afgelopen jaar’

Mijn laatste column van 2023. Teruglezend heb ik het dit jaar veel minder over COVID-19 gehad dan vorige jaren. Het coronavirus is er nog steeds, maar we zijn er aan gewend geraakt dat deze nieuwe ziekte bij ons blijft. Mensen met long covid, ook wel het post-covid syndroom genoemd, zijn er zeker nog niet aan gewend. Meer dan 100.000 mensen in Nederland hebben last van de naweeën van die infectie. Ook is de psychische schade door de pandemie nog lang niet hersteld. En dat is te merken in de psychische zorg. 

De veranderende psychische zorg

De afgelopen 8 jaar was ik lid van de Raad van Toezicht (RvT) van een grote GGZ-instelling in het oosten des lands. Een RvT houdt in de gaten of de instelling goed bestuurd wordt en staat de Raad van Bestuur bij met raad en daad. In een RvT zitten mensen uit diverse sectoren van de maatschappij. Ik bracht als voormalig huisarts mijn expertise in. Heel toevallig was ik 50 jaar geleden werkzaam in dezelfde instelling, toen als coassistent psychiatrie.

Wat destijds doorging voor een hypermodern psychiatrisch ziekenhuis, bleek begin deze eeuw achterhaald. Waar vroeger veel patiënten in een ziekenhuis werden opgenomen, proberen we nu mensen thuis te behandelen. Het ziekenhuis werd gesloopt en de zorg ging over naar andere instellingen. De ontwikkeling van de geestelijke gezondheidszorg gaat nog steeds door. Het was een prachtige ervaring om daar als RvT-lid deel aan bij te dragen.

Oorzaken psychische problemen

Het percentage mensen met een ernstige psychiatrische aandoening is vrij constant, zo rond de 2 procent. De wat lichtere psychische aandoeningen hangen vaak samen met sociale problemen: financiële schulden, werkeloosheid, woningnood, aardbevingsangst, lichamelijke ziektes, eenzaamheid. Corona heeft een toename van psychische ziekten gegeven, vooral bij de jeugd. Het missen van de contacten op school tijdens de Lockdown heeft erin gehakt. Dus is er werk aan de winkel in de GGZ.

Tegelijkertijd neemt ook hier het aantal zorgmedewerkers af. Met steeds minder mensen moeten steeds meer patiënten behandeld worden. Wachttijden nemen toe en soms is er gewoon geen zorg beschikbaar. De ernst van de problemen neemt daardoor nog verder toe.

Zorg voor elkaar

Hoe moet het nu verder? Preventie is het toverwoord: we moeten voorkomen dat mensen in de problemen raken. Inkomenszekerheid is belangrijk. Een huis om in te wonen ook. De aardbevingsschade moet worden hersteld. De toeslagenschade ook. De mentale weerbaarheid moet groter worden. Die gaat vaak samen met fysieke weerbaarheid. Dus zijn bewegen en gezonde voeding belangrijk om psychische schade te voorkomen. Ook vaccinaties dragen bij aan het voorkomen van ziektes. Bovendien helpt het als we wat meer op elkaar letten en hulp bieden waar nodig. Kortom, er is genoeg werk aan de winkel. Het komende jaar ga ik weer hard bezig om u daarover bij te praten, op tv en in deze columns.

Ted van Essen was tot december 2016 huisarts in Amersfoort, thans is hij geregistreerd als arts (BIG-nummer: 49020200101). Hij is voorzitter van de Nederlandse Influenzastichting en griepexpert. Daarnaast is Dokter Ted wekelijks te zien in Tijd voor MAX en is zijn expertise te raadplegen in Dokter Teds Spreekuur en MAX Medisch. Lees hier zijn columns.

(Foto: Shutterstock)