Schouwen

In de tv-serie Midsummer murders worden zoveel moorden gepleegd, dat er niemand meer woont. De werkelijkheid is natuurlijk anders. In Nederland worden gelukkig niet veel mensen vermoord; tussen de 100 en 150 per jaar. Vaak is de dader snel gevonden, meestal in de relationele sfeer. Toch is er angst dat een moord over het hoofd wordt gezien. Daarom moet altijd een arts de overlijdensverklaring afgeven mits hij of zij het lichaam persoonlijk heeft geschouwd en overtuigd is van een natuurlijke oorzaak, dus door ziekte. Denkt hij aan een niet-natuurlijke oorzaak als een ongeval of een misdrijf, dan moet de gemeentelijk lijkschouwer en de officier van justitie eraan te pas komen.

Niet-artsen

Volgens de wet op de lijkbezorging mag iedere arts zo’n verklaring afgeven, vanaf de dag van zijn diplomering. Voor de meeste functies moet je als basisarts nog even doorleren, maar kennelijk is dat voor het constateren van een natuurlijke dood niet nodig. En dat is vreemd, want tegenwoordig zijn bij de behandeling van patiënten ook niet-artsen betrokken, met vaak meer kennis van zaken dan de basisarts. Ik doel op nieuwe professionals als verpleegkundig specialist (VS) en physician assistant (PA). Die zijn officieel in 2018 erkend, maar zij zijn al jaren actief in de gezondheidszorg. Inmiddels werken er meer dan 4000 VS-en en 1300 PA’s in de zorg. Net als artsen hebben zij ook een master-opleiding genoten. Zij werken bijvoorbeeld in de huisartspraktijk, in het verpleeghuis of runnen een ziekenhuisafdeling. Natuurlijk altijd in een team in samenwerking met artsen, want de solistisch werkende dokter is eigenlijk uitgestorven.

Ziektegeschiedenis

Die nieuwe professionals mogen dus geen overlijdensverklaring opmaken. Terwijl ze vaak wel uitgebreid zijn betrokken bij de laatste levensperiode van de overledenen. Zij kennen dus het beste de ziektegeschiedenis en de oorzaak van overlijden. Nee, er moet een dokter bij komen, die de patiënt misschien nog nooit gezien heeft en ook geen relatie met de familie heeft. En soms duurt dat ook nog een tijd, waarbij iedereen maar zit te wachten. Een begrafenisondernemer mag niks beginnen als die verklaring er niet ligt.

Ongemakkelijk en gevaarlijk

Kortom, die wetsbepaling dat het altijd een arts moet zijn die een overlijdensverklaring tekent, is niet meer van deze tijd. Dat is dus vreemd, maar zeker ook gevaarlijk. Dat blijkt nu in deze coronatijd. Ik ken verhalen uit verpleeghuizen, waar helaas veel overlijdens door COVID-19 zijn geweest, dat van elders een onbekende specialist ouderengeneeskunde moest komen opdraven. Die had echt wel wat beters te doen, maar bovendien liep die het gevaar het virus mee terug te nemen naar zijn eigen, nog corona-vrije verpleeghuis.

Wetswijziging

Onlangs was ik voorzitter van een webbinar van de beroepsverenigingen van verpleegkundig specialisten en physician assistants over deze zogenaamde lijkschouw. De aanwezige Tweede Kamerleden gaan het probleem bij de minister aankaarten. Misschien dat deze vreemde toestand dan snel uit de wereld is. Deze coronacrisis leidt wel vaker tot oplossingen waar anders jaren over gesproken moet worden.