Prins Willem in Dordrecht
Publicatiedatum: 30 september 2019
Koningen, koninginnen, prinsen en prinsessen wonen en werken in hun paleizen. Maar soms komen ze naar buiten, en blijvend. Ons land telt tientallen gedenktekens die gewijd zijn aan leden van het Huis Oranje-Nassau. Sommigen vallen niet zo op, maar de meeste zijn sterk in het straatbeeld aanwezig. Geen wonder: het gaat om vorsten. Of je nu voor of tegen de monarchie bent: Oranjes uit het verleden zijn nu eenmaal nationale iconen die niet zelden een historische rol hebben gespeeld in onze geschiedenis. Eén van de belangrijkste iconen is natuurlijk prins Willem I, alias Willem van Oranje, alias Willem de Zwijger, alias de Vader des Vaderlands. Hij geldt als de stamvader van de huidige Oranje-dynastie. In de openbare ruimte wordt hij niet bepaald vergeten!
Knielende Nassaus
De prachtige stad Breda heeft de eer het eerste Oranje-monument te herbergen. In de Grote kerk staat het grafmonument van Engelbrecht I, graaf van Nassau, een vroege voorvader van Willem van Oranje. Op het gebeeldhouwde praalgraf, dat uit ongeveer 1480 stamt, zien we de geknielde Engelbrecht van Nassau, zijn vrouw en hun zoon en schoondochter. Het meest recente standbeeld voor een Oranje wordt op woensdag 9 oktober door oud-koningin Beatrix onthult in Dordrecht. Het gaat om een standbeeld van Willem van Oranje. Het kunstwerk, door beeldhouwer en schilder Arie Schippers, staat aan het begin van de Hofstraat, vlakbij het logement waar Willem vaak verbleef en vlak bij het Hof.
Hoofdstad Dordrecht
Een toepasselijke plaats voor een beeld van prins Willem I, want in het Hof vond de Eerste Vrije Statenvergadering plaats, bijeengeroepen door de Prins, in 1572, nog aan het begin van de Opstand tegen onze overheerser, de Spaanse koning. Dordrecht, destijds een politiek heel belangrijke stad, had veel betekenis voor Willem van Oranje. Hij kwam er graag en gaf bij een bezoek aan een kerkdienst in de inmiddels tot protestantse kerk omgetoverde Dordtse Grote Kerk demonstratief aan, dat hij niet meer katholiek was. Ook liet hij er 1 van zijn kinderen dopen. Tijdens de Statenvergadering van 1572 werd de prins uitgeroepen tot stadhouder van de Staten van Holland, Zeeland en Utrecht. De onafhankelijkheid van wat wij nu ‘Nederland’ noemen. Nog een wonder dat Dordrecht niet de latere hoofdstad van Nederland is geworden…
Hondenliefde
Inwoners van Dordrecht konden kiezen uit verschillende ontwerpen voor een standbeeld van prins Willem I. het gekozen beeld van Schippers werd wel omschreven als ‘klassiek’, maar de persoon van de prins is juist heel suggestief geboetseerd en beslist niet nauwkeurig uitgewerkt. Traditioneel is het beeld wèl: Willem van Oranje is uitgebeeld als de man zoals hij was toen hij in Dordrecht rondliep, zo omstreeks 1572. De renaissance kledij is ook heel herkenbaar. Grappig is, dat ook de hond van de prins, Pompey, is uitgebeeld. Pompey zit aan de prinselijk voeten en kijkt naar Oranje op. Vraagt hij met zijn hondenogen of de Prins de leider van het verzet tegen Spanje wil worden? Op het marmeren grafmonument van de Prins, in Delft, zien we de oudere Vader des Vaderlands, liggend op zijn doodsbed. Met aan zijn voeten de onafscheidelijke Pompey, die na de moordaanslag op zijn baasje van verdriet zou zijn overleden. Toepasselijk, want in de 17de eeuw stond een hondje ook symbool voor trouw.
Beeld van een prins
Maar de bekendste beelden van Willem van Oranje tot nu toe, stammen uit de 19de eeuw. Die eeuw is de eeuw van het nationalisme, de eeuw van het natie-bewustzijn. Net zoals nu de term ‘Gouden Eeuw’ wordt bediscussieerd, zo debatteerde de 19de-eeuwer ook over de betekenis van de Oranjes voor ons nationale verleden. Dat leidde tot een paar monumentale standbeelden van Oranje in Den Haag. Recht voor Paleis Noordeinde staat een bronzen ruiterstandbeeld van de Vader des Vaderlands, hoog op een sokkel. Zodra koning Willem-Alexander op zijn balkon staat na het lezen van de Troonrede, is dit het eerste wat hij ziet. Prins Willem I is hier een echte heerser, die zijn troepen aanvoert tegen de Spaanse legers, gestoken in harnas en de veldheerstaf in de hand. Korte tijd later verrees opnieuw een bronzen standbeeld van Oranje, maar nu op het Plein. Hier zien wij geen heerser, maar de gewetensvolle staatsman die peinst over een moeilijk besluit, gekleed in kamerjas. En wie zit aan zijn voeten? Juist, de trouwe Pompey!
