Paul Rem: ‘Rouw op Windsor Castle’

Wat gezien zijn hoge leeftijd kon worden verwacht, is gebeurd: de Britse prins Philip is overleden. Het is niemand ontgaan, maar dat kan ook bijna niet, want ook de Nederlandse Netflixers hebben de prins misschien pas echt leren kennen door The Crown, de tv-serie over het reilen en zeilen van de rumoerige kring rond koningin Elizabeth II. Maar wie was deze prins, die de Britten vooral kennen als de ‘Duke of Edinburgh’, nu eigenlijk?

Even een rondje getallen en feiten: de prins heeft zijn 100^ste jaar nèt niet gehaald, maar de jaartallen 1921-2021 zijn indrukwekkend en eerbiedwaardig. Zijn echtgenote werd in februari 1952 koningin en dat maakt dat Philip maar liefst 69 jaar prins-gemaal is geweest! Maar nu is de langstlevende man in de geschiedenis van het Britse vorstenhuis dan toch overleden.

Bijna 74 jaar getrouwd

Veel langer dan prins-gemaal is zijn rol van echtgenoot geweest: bijna 74 jaar waren koningin Elizabeth II en hij getrouwd. En neem dan de tienduizenden officiële plichtplegingen in binnen- en buitenland, de ontelbare handkussen en zwaaihanden. En altijd een stapje achter zijn vrouw, de Queen. 4 jaar geleden verrichtte de oude prins zijn laatste officiële daad. Iets in de trant van de onthulling van een plaquette. Gekscherend sprak hij, toen hij aan het touwtje trok: ik ben de beste plaquette-onthuller die er ooit is geweest.

Boegbeeld, maar ook aan de zijlijn

Wilt u méér? Dat kan: omstreeks 5500 toespraken, 637 reizen in zijn eentje, buiten Engeland. Hij mocht zich eveneens boegbeeld noemen van zo’n 790 organisaties. Dat is veel van hetzelfde en dat is ook het opmerkelijke aan deze positie, die wij in eigen land kennen van de prinsen Hendrik, Bernhard en Claus. Stuk voor stuk bijzondere en capabele figuren, maar toch door hun huwelijk veroordeeld tot een ‘pas op de plaats’, een leven in de schijnwerpers, maar toch ook een beetje aan de zijlijn.

Hun echtgenotes waren niet alleen hun vrouw en moeder van hun kinderen, maar ook staatshoofd. En in het geval van Philip was Elizabeth ook nog eens hoofd van de Kerk van Engeland. En om het een stukje erger te maken: het vooruitzicht dat er geen einde zou komen aan zijn rol, mocht hij eerder overlijden dan zijn vrouw. Want een Britse monarch, een gezalfde, doet geen afstand van de troon. Engelse koningen plegen nu eenmaal in het harnas te sterven.

Battenberg werd Mountbatten

Dat Philip een Griekse prins was weten velen wel, maar minder bekend is zijn titel van Deense prins, een titel die afkomstig was van zijn grootvader koning George I van Griekenland, die een zoon was van de Deense koning Christiaan IX. Bij zijn geboorte had Philip nog het Duitse ‘Battenberg’ als familienaam, maar dat lag in Engeland niet zo goed, na de gruwelijke Eerste Wereldoorlog, toen Engeland en Duitsland tegen elkaar stonden in een lange, bloedige strijd. Battenberg werd verengelst in ‘Mountbatten’.

De Britse koninklijke familie koos ook voor de veilige weg door hun Duitse familienaam Hannover te veranderen in Windsor. Nu was het wel zo dat Philip ‘Engels’ genoeg was. Zijn moeder Alice was geboren in het bijzijn van haar overgrootmoeder koningin Victoria. Elizabeth II en Philip hadden dus beiden Victoria als voorouder!

Romanovs

En als je een telg bent van oude Europese geslachten, dan wordt je nog wel eens voor iets uitzonderlijks benaderd. Net als onze koningin Juliana stamde ook prins Philip af van de Russische Romanovs. Juliana had Anna Paulowna als voorouder en Philip grootvorstin Olga van Rusland, zijn grootmoeder. Zijn oudtante Dagmar was zelfs echtgenote van de voorlaatste tsaar. Toen in de jaren 1990 de overblijfselen van het in 1918 uitgemoorde laatste Russische tsarengezin werden ontdekt, werden zowel koningin Juliana als prins Philip door de Russische autoriteiten gevraagd DNA af te staan voor identificatie. De prins gaf hier aan gehoor.

Hij bleef op zijn post

Hoe ouder een mens wordt, hoe meer hij moet meemaken. Dat geldt ook voor de zeer oude Queen. De man die altijd over de koninklijke rode loper vergezelde, is niet meer. “De man die de rode loper heeft uitgevonden, zou eens psychologisch onderzocht moeten worden,” zei prins Philip eens, in 1966. Zijn positie in de schaduw van zijn koningin zal hem af en toe zwaar hebben gevallen. Maar hij bleef op zijn post. Noblesse oblige.