Paul Rem: ‘Oranje te water’

“Moet ik erg hard slaan?”, vroeg prinses Juliana. Woorden die een prinses in het openbaar niet te snel in de mond neemt, maar voor een tewaterlating is dat een ander verhaal. Plaats delict: een scheepswerf in Amsterdam op 14 augustus 1937, waar de toekomstige koningin, pas getrouwd met prins Bernhard, het koninklijke jacht ‘Piet Hein’ te water liet en daarvoor een bijltje hanteerde. Het is nu precies 85 jaar geleden…

‘Nationaal geschenk’

Nederland en water. Tijdens deze mooie zomerdagen is het heerlijk om te wonen in zo’n waterrijk land als het onze. En als de prinses zich in 1936 gaat verloven, ontstaat in het land dan ook snel het plan haar bij haar huwelijk een Nederlands jacht aan te bieden! Daar komt bij: de prinses is het enige kind van de regerende koningin Wilhelmina. Nu een ondenkbare situatie, maar het koninklijk huis bestond in de jaren voor de oorlog uit slechts 2 leden: Wilhelmina en haar dochter Juliana. Het was dus ook wel zeker dat Juliana ooit haar moeder als koningin zou opvolgen.

Het enthousiasme voor de prinses die zou gaan trouwen was groot in Nederland. Het Huis van Oranje werd op handen gedragen en velen schonken een bedrag, groot of klein, voor een ‘nationaal geschenk’, het Koninklijk Jacht Piet Hein. Tegenwoordig zal men een nationaal geschenk niet meer verbinden aan de vlootvoogd, die commandant was van de West-Indische Compagnie. Piet Hein werd eeuwenlang bejubeld als de man die door zijn veroveringen een financiële basis legde voor onze jonge Republiek, maar zijn naam wordt nu ook wel verbonden aan uitbuiting en slavenhandel. In 1937 werd zo niet gedacht.

De Piet Hein

De Piet Hein werd te water gelaten en afgebouwd. Het werd een prachtig licht, fraai gestroomlijnd schip, met een mahoniehouten stuurhut. Met een lengte van 31 meter was het motorjacht beslist imposant te noemen. Het werd ingericht voor het verblijf van maximaal 6 personen en 5 bemanningsleden. Prinses Juliana en prins Bernhard maakten vaak van het jacht gebruik. Het was zo ontworpen dat het in de meeste wateren in ons land kon varen. De wens van het uitvoerend comité was dan ook: “Dit schip zal u voeren tot het karakteristieke schoon van Nederland, dat aan het water in de eerste plaats te vinden is”.

De Piet Hein werd meteen gebruikt voor pleziertochtjes. Vlak voor de Duitse inval in Nederland voer het jacht naar de Duitse wateren, omdat prinses Juliana de kleine Beatrix wilden laten zien aan haar ooms en tantes in het Noord-Duitse Mecklenburg-Schwerin, broers en zussen van haar vader prins Hendrik. Bekend zijn de beelden dat op de Piet Hein toen de hakenkruis werd gehesen. Het was gebruik de vlag te voeren van het gastland en in Duitsland was Hitler aan de macht. Maar ook na de oorlog maakte Juliana graag gebruik van het jacht en meestal gingen goede vrienden mee, zoals de keizer van Ethiopië, Haile Selassi.

Kleiner, ranker, eleganter

Niet alleen voor pleziertochtjes, ook bij officiële streekbezoeken werd de Piet Hein gebruikt. Beschikten de andere vorsten van zeevarende naties ook over officiële schepen (de Engelse koningin had de ‘Brittannia’, de Deense vorstin de ‘Danneborg’), Juliana had haar Piet Hein. Kleiner, ranker, eleganter. Dat elegante zat hem vooral in het ontwerp van Sybold van Ravesteyn, architect van de Nederlandse Spoorwegen. Hij bouwde ‘functionalistisch’. De strakke lijnen en heldere vormen oogden zakelijk, zonder opsmuk, precies in de smaak van het prinselijk paar.

Ook in die tijd werd een deel van Soestdijk, het oude zomerpaleis van koningin Emma, verbouwd tot woning van de jonggehuwden. Ook hier werden kostbare materialen en technieken gebruikt, maar op een sobere manier toegepast. Geen marmer, goud en tierelantijnen die altijd met ‘koninklijk’ werden geassocieerd. Het moest het leven van Juliana en Bernhard als een modern levend paar weerspiegelen. Wat kun je dan beter doen dan zo’n woning als het ware ‘varend’ maken? De internationale levensstijl van Juliana en Bernhard kwam naar de Nederlander toe in de vorm van de Piet Hein.

Maritiem erfgoed

Van Ravenstein ontwierp de salon, hal, stuurhut en eetkamer op het jacht, dat modern ogende stalen buismeubelen kreeg, die anno 2022 nog steeds verrassend eigentijds aandoen. Het aardige is: wij kunnen dat prinsheerlijke vaargevoel ook een beetje ervaren. In 1979, een jaar voor haar troonsafstand, besloot koningin Juliana haar geliefde Piet Hein over te dragen aan een stichting die het jacht een nieuwe bestemming zou geven. De Piet Hein heeft in Rotterdam haar thuishaven gevonden. Op dit nationaal maritiem erfgoed is het goed toeven. Want varen is al tijd beter dan aan wal liggen. Dat begreep Juliana als geen ander.

(Foto: Koninklijk jacht Piet Hein 1965, ANP)