Paul Rem: ‘Lopen op het water’

Niets is veranderlijker dan ons klimaat. Opeens was hij er zo maar: die ene week van sneeuw en ijs! Een week van thuis bij de kachel zitten óf juist er op uit trekken. Het lijkt wel of die ouderwetse witte winters van ‘vroeger’ al zeldzamer worden. En ja, als het er eindelijk geschaatst kan worden, dan willen we massaal het ijs op. Nu heb ik zelf nooit kunnen schaatsen (onder het mom van ‘zwakke enkels’), maar met een dikke jas aan kan ik aan de kant echt genieten van het oer-Hollandse schouwspel dat al vanaf de zestiende eeuw door onze schilders is vereeuwigd: iedereen, jong of oud, arm of rijk, verbroedert op het ijs.

Koninklijk paar op de schaats

Dat het Oranjehuis zich op het ijs niet onbetuigd laat, wijst de geschiedenis uit. Kort geleden gaf koning Willem-Alexander een foto vrij die vermoedelijk door 1 van de 3 dochters is gemaakt: het koninklijk paar op de schaats, op een bevroren vijver in het park van Paleis Huis ten Bosch. “Ruim 20 jaar later, zelfde plek. Genieten op het ijs”, schreef Willem-Alexander bij de foto die op Instagram werd gedeeld. De koning ging opnieuw op de knie ter herinnering van het moment waarop hij Máxima Zorreguieta ten huwelijk vroeg in 2001. Kennelijk was een tocht op bevroren water toen een geslaagd inburgeringsmomentje. Het bracht gelegenheidsduo Marco Borsato en Sita in hetzelfde jaar de hit ‘Lopen op het water’.

Elfstedentocht 1986

Zijn Argentijnse bruid had het kunnen weten. Want van de aanstaande bruidegom was ook in het buitenland bekend dat hij op 18-jarige leeftijd als dienstplichtige marinier in februari 1986 de Elfstedentocht had uitgereden. Voorwaar een prestatie. Schaatsen, de nationale volkssport nummer 1, vormt eveneens de kern van de sportieve sponsoractie van prins Bernhard, die met De Hollandse 100 geld bij elkaar fietst en schaatst om onderzoek naar de behandeling van lymfklierkanker te steunen.

Niet alleen zijn prinselijke generatiegenoten, ook prinses Margriet bond de ijzers onder. Misschien dat men in andere landen hiervan opkijkt? Niet in Nederland. Prins Alexander, de tweede zoon van koning Willem II en koningin Anna Paulowna, bewaarde zijn schaatsen in de kleedkamer van zijn paleis Boschlust in Den Haag. Een prachtige aquarel uit het midden van de 19^de eeuw laat een deftig gezelschap en enkele lakeien zien op de bevroren vijver achter het paleis.

Panisch voor water

Ook de eerste koning van ons land, de Franse Lodewijk Napoleon, had schaatsen. En dat voor een man die panisch was voor water. Deze jongste broer van de Franse keizer Napoleon had het in zijn Koninkrijk Holland niet gemakkelijk. Grote broer in Parijs wilde in Europa graag de controle houden en ons land leek de keizer een uitstekende springplank om Engeland te veroveren.

Zijn broer Lodewijk was alleen maar koning uit naam van de keizer. En Lodewijk zelf? Die dacht dat hij een echte koning was, een goede vader voor zijn volk. In de zeer korte tijd van zijn regering (1806-1810) heeft hij er alles aan gedaan om zich geliefd te maken, en om zich een Hollander onder de Hollanders te voelen. En dus rookten zijn kamerheren tot brakens toe Goudse pijpjes, aten zijn Franse hofdames Deventer koek met lange tanden en moest er worden geschaatst. Helaas werd hiervan geen aquarel gemaakt…

Echt Nederlands

Dat schaatsrijden een echt Nederlandse bezigheid is, vond ook de uit Duitsland afkomstige koningin Emma, echtgenote van koning Willem III. Toen de oude koning was overleden, zag Emma als regentes toe op de opvoeding en vorming van hun dochter Wilhelmina, die als jong meisje koningin was geworden. Het hof was altijd internationaal georiënteerd geweest, met het Frans als hoftaal. Koningin-regentes Emma evenwel vond dat de populariteit van het toen wat kwijnende Oranjehuis vergroot kon worden, door vooral ‘Nederlands’ te zijn. Emma organiseerde bezoeken aan alle provincies om de jonge koningin Wilhelmina aan de bevolking te tonen. En ook als er ijs was bond Wilhelmina de ijzers onder.

De Haagsche Ysclub

Een foto van de schaatsende koningin maakte duidelijk dat dit een echt Nederlandse koningin was. Maar wat een tijd. Koningin Wilhelmina, zelf enig kind, schaatste eenzaam en alleen, onder begeleiding van een adjudant en een hofdame van haar moeder op een speciaal voor haar afgezet gedeelte van het Haagse Bos. “Gereserveerd voor H.M. de Koningin”, luidde de tekst op het bord… Misschien heeft Wilhelmina wel gedacht: dat ga ik later anders doen, mocht ik zelf kinderen krijgen. En zo gebeurde. Prinses Juliana leerde op 8-jarige leeftijd schaatsen in Friesland en op de ijsbaan van de Haagsche Ysclub. Zeker, ook met een hofdame en een lakei, maar gelukkig onder de mensen!

Op de foto is te zien hoe koningin Wilhelmina (rechts op de foto) prinses Juliana (midden) schaatsles geeft op de Haagsche Ysclub in 1917 (Bron ANP)