Paul Rem: ‘Eerbetoon van een Canadese prinses uit Nederland’

Prinses Margriet, tante van de koning, is nog altijd lid van het Koninklijk Huis. Natuurlijk doet zij het de laatste jaren wat rustig aan omdat ze een dagje ouder wordt, maar de prinses is gewend aan het vervullen van representatieve taken. Zo zal zij 27 oktober 2024 een herdenking bijwonen op de Canadese Oorlogsbegraafplaats Bergen op Zoom. Nederland viert weliswaar volgend 80 jaar vrijheid, maar ons land zou nooit zijn bevrijd zonder alle offers en inzet van de geallieerde – en dus ook Canadese – troepen in 1944. Aan jaren van bezetting en onderdrukking van het fascistische regime van Nazi-Duitsland zou een einde komen, al ging dat beslist niet zonder slag of stoot. De prinses is niet de enige Oranje die dit jaar en volgend jaar aanwezig is bij talrijke herdenkingen en evenementen. Terecht, want daarmee benadrukken zij de waarden die zo belangrijk zijn voor onze samenleving: vrijheid, recht, democratie.

Eerbetoon aan ruim 6000 Canadese militairen

De krans die prinses Margriet in Bergen op Zoom zal leggen, is een eerbetoon aan ruim 6.000 Canadese militairen, die gevallen zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog, en dan vooral ook in Bergen op Zoom en omstreken. Op 27 oktober 1944 bevrijdden de Canadese strijdkrachten, tijdens Operatie Suitcase, Bergen op Zoom en de zogenaamde Brabantse Wal, de opvallende en strategische verhoging in het landschap in het zuidwesten van de Nederlandse provincie Noord-Brabant.

Operatie Suitcase was onderdeel van de Slag om de Schelde, de grootste operatie op Nederlands grondgebied tijdens de Duitse bezetting. De geallieerden wilden de Scheldemonding vrij maken van het Duitse leger, zodat Antwerpen de belangrijke geallieerde aanvoerhaven zou worden voor de geallieerde legers.

Canadese achtergrond van prinses Margriet

Dat juist prinses Margriet eer betoont aan de vele gesneuvelde (en vermiste!) Canadese militairen heeft te maken met haar Canadese ‘achtergrond’. Midden in de oorlogsjaren werd zij geboren in een ziekenhuis in de Canadese hoofdstad Ottawa. Prinses Juliana was met haar kinderen in ballingschap vanwege de bezetting van Nederland. Prinses Juliana en haar moeder koningin Wilhelmina, die in Londen verbleef, deden er alles aan om de belangen van Nederland te behartigen in het buitenland.

Juliana zocht met succes contact met de Amerikaanse president Eisenhower, die spoedig een belangrijke bondgenoot in de strijd tegen nazi-Duitsland zou worden. Zij zorgde ervoor dat haar moeder, die tenslotte staatshoofd was, een ingang bij de machtige president had. Wilhelmina zorgde op haar beurt voor een veilige thuishaven voor de ‘Engelandvaarders’, Nederlanders die met gevaar voor eigen leven het bezette continent waren ontvlucht en in Londen bij de koningin bijeenkwamen. Eerst in haar woning, later in het ‘Holland House’ aan Hyde Park. Het was bij de inwijding van die ontmoetingsplek in de Britse hoofdstad, op 2 juni 1942, dat Wilhelmina zich voor het eerst in het openbaar tooide met een margriet, de bloem die, zoals zij zei, heen wees naar het grote leed thuis.

Margriet als levend symbool en teken van hoop

De koningin had al langer zitten broeden op een symbool van het verzet, dat toegankelijk zou zijn voor iedereen. Denkend aan haar geliefde margrieten op het grote gazon achter haar geliefde Paleis Het Loo, kwam zij op een idee. Toen prinses Juliana in blijde verwachting was van een derde kindje, besloot zij de baby, eenmaal geboren en een meisje, Margriet te noemen, als een levend symbool voor de Duitse inval en als hulde aan de slachtoffers van de bezetting. Maar ook als teken van hoop. Prinses Margriet was een klein meisje toen zij, na de bevrijding van Nederland, naar het land kwam waarvan haar oma koningin was.

Haar hele leven heeft de prinses zich verbonden gevoeld met de betekenis van haar naam. Haar bruidsjurk was bezaaid met ingeweven margrieten, haar diadeem bestond uit margrieten van parels en diamanten en ook haar bruidsboeket bestond uit margrieten, ook al was zij een winterbruid. En nog altijd draagt Pieter van Vollenhoven op zijn revers een margriet-insigne die hij ooit van een oud-verzetsstrijder kreeg, als eerbetoon aan zijn echtgenote!

Paul Rem is architectuur- en kunsthistoricus en conservator op Paleis Het Loo. Hij is bestuurslid van diverse musea, internationaal erkend expert ‘Oude meubelen’ en lid van het ‘TEFAF vetting committee’. Regelmatig schuift hij aan als tafelgast in Tijd voor MAX.  Maak ook eens een stadswandeling langs de Nederlandse bouwkunst met Paul Rem. Lees hier al zijn columns.

(Foto: ANP)