Paul Rem: ‘Een warm bad’
Publicatiedatum: 23 november 2024
Het is niet vanzelfsprekend, maar een eigen badkamer hoort er nu eenmaal helemaal bij. Geen woning kan zonder, maar als het gaat over de manier van badderen bestaan voorkeuren: of een bad, of een douche. Soms worden beide gecombineerd, maar een ruime inloopdouche met moesson-effect is tegenwoordig zeer gewenst. Het staat ons vrij om te speculeren hoe hedendaagse royalty zich in de badkamer ontspant, maar van vroeger eeuwen weten we dit wel!
Een bad van koper
In het begin van de eeuw raakt het nemen van een bad in de hogere kringen in gebruik. Vóór die tijd hebben alleen de koning en de koningin een eigen badkamer, met een losse badkuip die vaak van koper is. Op Paleis Noordeinde wordt voor koning Willem I aan het begin van de 19de eeuw wel een koninklijke badkamer ontworpen, maar die wordt helaas niet uitgevoerd. En of de eerste koning van Nederland nou wel zon enthousiaste bader is geweest betwijfel ik: het verzonken bad kan met planken worden afgedekt, zodat de vorst de keuze heeft er een canapé of een ander meubel bovenop te plaatsen…
De overige leden van de koninklijke familie en de leden van de hofhouding moeten gebruik maken van een los, zinken zitbad dat handmatig met water wordt gevuld. Voor de dagelijkse wasbeurt gebruikt men wastafels of -commodes, waarop elke dag door het dienstpersoneel een was- of lampetstel wordt neergezet. Je uitgebreid wassen, is aan het hof van toen dus een heel gedoe. Maar veel verandert met de komst van koningin Emma. De tweede, jonge vrouw van koning Willem III is in haar Duitse vaderland een goede hygiëne gewend. En wat zij bij haar eerste logeerpartij in 1879 op Het Loo ziet, voldoet beslist niet aan haar eisen.
Vaste badkamers met stromend water
En dus krijgt Paleis Het Loo in 1894 vaste badkamers met ligbaden, warm- en koudstromend water en vaste wc’s op elke verdieping van het hoofdgebouw. Die nieuwe sanitaire ruimtes worden tegen de achtergevel van het paleis aangebouwd. Dit verbetert het dagelijkse comfort van de koninklijke familie en hun gasten. Bij de restauratie van Het Loo, die van het paleis een museum maakte, zijn die aanbouwen weer afgebroken. Maar in de kamer van prinses Juliana is nog altijd te zien hoe de deur naar haar aangebouwde badkamer wordt afgeschermd met een gordijn. De nieuwe badkamers van koningin Emma zijn eenvoudig, maar wel goed uitgerust. Ze hebben dubbelwandige, geëmailleerde ligbaden en wc’s die aangesloten werden op een deugdelijke riolering.
Wc-papierhouders uit Engeland
Bijzonder zijn ook de wc-papierhouders die uit Engeland werden geïmporteerd en een veelzeggende merknaam hadden: “The Queen”…! In het paleis is één zo’n badkamer bewaard gebleven en die is kort geleden opengesteld voor de bezoekers. Deze badkamer is bestemd geweest voor een gast van de koninklijke familie. Koningin Emma gaf opdracht de nieuwe badkamers functioneel af te werken. Vandaar de gladde materialen keramische wandtegels, koperen buizen en leidingen, en geglazuurd aardewerken sanitair, dat goed en grondig is schoon te maken.
Bijzondere ruimte
Maar de mooiste badkamer op Paleis Het Loo is toch van die van de jonge koningin Wilhelmina zelf, gelegen tussen haar slaapkamer en haar toiletkamer. De wanden zijn bekleed met wit marmer en de plaat marmer op de vloer is uit één stuk. De vorm van de badkuip volgt niet bepaald de vorm van het menselijk lichaam. Het hoge, rechthoekige bad is aan de binnenzijde betegeld. Voor de koningin is een geschilderd houten opstapje getimmerd, waarvan de treden met linoleum zijn bekleed. De douche heeft een mooi gordijn, afgezet met kantjes en randjes. Na haar aftreden als koningin is haar badkamer, meer dan 50 jaar later, bestemd voor haar opvolgster Juliana. Helaas is toen een nieuwe wastafel en een nieuw bidet geplaatst. Maar ach, dàt is ook een deel van de geschiedenis van deze bijzondere ruimte!
Paul Rem is architectuur- en kunsthistoricus en conservator op Paleis Het Loo. Hij is bestuurslid van diverse musea, internationaal erkend expert ‘Oude meubelen’ en lid van het ‘TEFAF vetting committee’. Regelmatig schuift hij aan als tafelgast in Tijd voor MAX. Maak ook eens een stadswandeling langs de Nederlandse bouwkunst met Paul Rem. Lees hier al zijn columns.
(Foto: voormalige badkamer koningin Emma © Paleis Het Loo)
