Paul Rem: de Gouden Koets
Publicatiedatum: 17 juni 2021
Na ruim 5 jaar is hij weer te zien: de Gouden Koets, gerestaureerd en wel. Het Amsterdams Historisch Museum stelt hem tentoon in de Meisjesbinnenplaats van het gebouwencomplex dat vroeger dienst deed als weeshuis. De weesmeisjes hebben ooit naarstig geborduurd aan de bekleding van de zitplaatsen in de koets. Wel 15 miljoen steekjes, maar die heb ik niet zelf nageteld.
‘Grote ceremoniën van het hof’
Vanaf 1903 werd de Gouden Koets bijna jaarlijks gebruikt om het staatshoofd naar en van het Haagse Binnenhof te rijden op Prinsjesdag. Maar onze meest koninklijke staatsierijtuig werd ook ingezet voor andere ‘grote ceremoniën van het hof’: vorstelijke evenementen die betrekking hadden op de koningin of een troonopvolger. En dus werd de Gouden Koets ook gebruikt om baby Juliana en later baby Beatrix naar de kerk te rijden voor de plechtige doopbediening. En bij een huwelijk van een toekomstige koningin of koning werd de koets eveneens ingezet in de koninklijke stoet. De laatste keer was op 2-2-2002 in Amsterdam, op de trouwdag van (toen) prins Willem-Alexander.
Een koets met een verhaal
Een koets met een verhaal dus, een geschiedenis. Maar in de huidige tijd eveneens met een verhaal over het beeld van Nederland anno 1898. Koningin Wilhelmina was al op 10-jarige leeftijd koningin, aar op haar 18de, 31 augustus 1898, werd zij staatsrechtelijk meerderjarig en mocht zij dus echt regeren. Zo op het einde van die 19de eeuw was de jonge koningin een treken van hoop op een mooie toekomst van ons land, op de drempel naar de nieuwe eeuw. Alle verwachtingen voor een nieuwe tijd leken in haar persoon samen te komen. En al 8 jaar lang wist heel Nederland dat zij in 1898 regerend koningin zou worden.
Hoewel zij zelf aangaf bij haar troonsbestijging geen geschenken te willen aannemen, heeft zij toch een paar gulle gevers niet kunnen weerstaan. De bevolking van Amsterdam was zo’n gulle gever. Kosten nog moeiten werden gespaard om een echt koninklijke koets te ontwerpen. En het liefst een echt Amsterdams product! De firma Spijker op de Stadhouderskade toog aan het werk met materialen uit eigen land. Maar het mooiste teakhout kwam uit Java en het ivoor van de handgrepen uit Sumatra. De Gouden Koets werd een encyclopedie van Nederland, maar dan op wielen. Nederland was weliswaar een kleine Europese mogendheid, maar ook een trots koloniaal rijk.
Overgoten met symboliek
Het gehele rijtuig werd overgoten met symboliek. Het moest tijdens de koninklijke ritten duidelijk zijn dat hier een koningin uit Nederland reed. Overal kronen en leeuwen, gekroonde W’s, wapens van de stad Amsterdam en van de elf provincies die we toen nog hadden. Op het dak werden beelden geplaatst die de vaderlandse handel, nijverheid, scheepvaart en landbouw moesten verbeelden, een kussen met de koningskroon dragend. De beide zijkanten, onder de ramen, werden versierd met geschilderde voorstellingen, waarvan het paneel ‘De Hulde der Koloniën’ momenteel onderwerp is van discussie.
Dat was ook al in 2015, toen de Gouden Koets buiten gebruik werd gesteld omdat een grote restauratie nodig bleek. De Derde Dinsdag in September was niet altijd een zonnige dag. Het rijtuig heeft weer en wind moeten doorstaan. En hoewel de natte koets na afloop zorgvuldig werd drooggedept, hout kan nu eenmaal ‘werken’ en ongemerkt ontstonden kieren, die zelfs voor lekkage hebben gezorgd. Vlak voor de restauratie was de Gouden Koets een paar weken te zien gewest in de Koninklijke Stallen van Paleis Het Loo. Ik stond er met de neus boven op.
Wordt de Gouden Koets ooit nog gebruikt?
Nu de restauratie achter de rug is het tijd voor een tentoonstelling in de stad van de gulle gever, Amsterdam. Zal de koets ooit nog worden gebruikt voor een officiële rit? Hoe zal de discussie over de gewraakte voorstelling verlopen? Zal het debat dat het museum initieert openstaan voor alle meningen, ook voor de meer traditionele stem? “Ik luister”, zie koning Willem-Alexander, die de tentoonstelling over het staatsierijtuig van zijn overgrootmoeder zelf zal openen. En in de tussentijd is onze ‘Rembrandt-op-wielen’ voor iedereen te zien, ook voor de niet-Amsterdammer!
