Overdraagbaar ziektes tussen mens en dier

Ik had er nooit van gehoord: neospora. Het is een ziekte die bij koeien leidt tot vroegtijdige geboorte. De parasiet die het veroorzaakt kan een hond besmetten, die dan vervolgens eitjes verspreid via de ontlasting. Ik kan mij voorstellen dat een boer daarom niet graag loslopende honden in zijn weide ziet. Vandaar de waarschuwingsbordjes die ik op mijn vakantieadres in de Achterhoek tegen kwam.

Spaanse Griep

Onlangs bezocht ik een congres waar vanuit de hele wereld onderzoekers bijeen waren om de samenhang tussen menselijke en dierlijke ziektes te bestuderen. Mijn belangstelling ging vooral uit naar griep, omdat influenza hét voorbeeld is van een ziekte die in vrijwel alle diersoorten voorkomt. Dit jaar is het 100 jaar geleden dat de Spaanse Griep heerste, met 50 miljoen doden tot gevolg. Door uitwisseling van influenzavirussen tussen mensen, huisdieren en watervogels kan zomaar opnieuw een gevaarlijk pandemisch virus de kop opsteken.

Ziektes tussen mens en dier

Als Nederlandse huisarts ben je niet zo bezig met de uitwisseling van ziektes tussen mensen en dieren. Soms krijgt een kind een lelijke schimmelplek door kroelen met een cavia met die huidaandoening. Lyme is natuurlijk een groot probleem door de overdracht van bacteriën via een tekenbeet, maar de teek liep die bacterie op bij een knaagdier in het bos. Een voedselvergiftiging door salmonella krijg je meestal op door besmet kippenvlees. Als huisarts spreek je eigenlijk zelden je veterinaire collega.

Dreiging vanuit de dierenwereld

Wereldwijd is de dreiging vanuit de dierenwereld veel groter. In Europa komt nauwelijks nog hondsdolheid voor, maar er sterven in de rest van de wereld nog jaarlijks 40.000 mensen aan die rabiës. In Nederland worden honden daartegen gevaccineerd en onder wilde vossen is de ziekte ook uitgeroeid door ze te vaccineren met levend vaccin in uitgezet voedsel. Heel fijn, want de vos wordt steeds vaker een stadsdier. Maar hoe roei je hondsdolheid uit in bijvoorbeeld Noord-Australië? Geld om honden te vaccineren, is er vaak niet. De vele zwerfhonden worden vaak als horend bij de gemeenschap gezien, dus zomaar oppakken wordt niet geaccepteerd door de bevolking. Een uitdaging voor de publieke gezondheidszorg, want doodgaan aan hondsdolheid wens je echt niemand toe.

Vaccineren, maar hoe?

Er zijn talloze bedreigingen vanuit de dierenwereld. Ebola is het meest recente voorbeeld uit Afrika, maar in Nederland was de overdracht van geiten naar mensen bij Q-koorts een ramp. AIDS-HIV komt oorspronkelijk van een apensoort. MERS, een voor de mens dodelijke luchtweginfectie door een coronavirus, bleek uiteindelijk bij kamelen te ontstaan. Pokken is uitgeroeid in de wereld door iedereen te vaccineren met een koeien-pokkenvirus, maar in veel landen bestaan die koeienpokken nog steeds. En wat te doen met de 1000 resterende Canadese bizons, die vrijwel allemaal tuberculose hebben. Wellicht is vaccineren mogelijk, maar hoe doe je dat?

Mensen bedreigen de dierenwereld

Zika, gele koorts, dengue, de pest: de bedreigingen vanuit de dierenwereld zijn talloos. En andersom bedreigen mensen de dierenwereld, waardoor de biodiversiteit afneemt. Door grootschalig gebruik van zogenaamde groeiverbeteraars in de veeteelt, is de antibiotica-resistentie enorm toegenomen. Berekeningen geven aan de in 2050 elk jaar 10 miljoen mensen zullen sterven door ontstekingen met bacteriën waartegen  geen antibioticum meer werkt. Dat zijn meer sterfgevallen dan door kanker.

‘One Health’ heet de beweging die bepleit dat mens- en diergeneeskunde meer gaan samenwerken. Als we over een tijdje nog allemaal op deze wereld willen blijven leven, zullen we de handen ineen moeten slaan.