‘Ons’ Luxemburg

Deze maand staat er weer een staatsbezoek op stapel: vanaf 23 mei 2018 verblijft het koninklijk paar in Luxemburg voor een officieel bezoek, op uitnodiging van groothertogin Henri en groothertogin Maria Teresa. De koning regeert amper vijf jaar, of dit is al zijn twaalfde staatsbezoek dat hij zelf aflegt, tegenover 3 staatsbezoeken waarbij hij als gastheer optreedt. Luxemburg staat bij ons Nederlanders vooral bekend als een gemoedelijk, klein en liefelijk vakantieland. Je rijdt er in een dag naar toe en je bent echt helemaal in het buitenland. Maar zó buitenland was Luxemburg vroeger niet: het hoorde lange tijd zo’n beetje bij ons land.

Een goede buur

Toen Beatrix in 1980 koningin werd, besloot zij onmiddellijk de omringende landen (onze belangrijkste handelspartners!) te vereren met een staatsbezoek. Nog in haar eerste regeringsjaar bezocht zij Luxemburg als eerste land van haar keuze. De koningin volgde hierin bepaald niet haar moeder Juliana na, die pas na 25 jaar Luxemburg bezocht. Koningin Wilhelmina kwam er alleen een keer privé. Misschien vond Wilhelmina het pijnlijk om het groothertogdom te bezoeken? Want uiteindelijk werd zij als eerste Oranje-koningin géén groothertogin van Luxemburg…

Luxemburg van ‘ons’

Dat zit zo. De Oranje-Nassaus zijn “van Duytschen bloet”, zo leert het Wilhelmus ons. Zij bezaten eeuwenlang stamlanden in het huidige Duitsland, naast dat zij in onze Republiek stadhouders waren. Napoleon veranderde de kaart van Europa en de Oranjes (die de Republiek al waren ontvlucht) verloren hun oude familiebezittingen. Toen Napoleon werd verslagen en Willem I terugkeerde naar ons land, werd hij koning van Nederland en van het huidige België. Het groothertogdom Luxemburg kreeg hij als compensatie voor de gebieden die zijn familie door toedoen van Napoleon was kwijtgeraakt. Luxemburg hoorde weliswaar niet bij het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden, maar was met de koningen van Nederland wèl verbonden in een ‘personele unie’ : Willem I werd koning der Nederlanden en ook nog eens groothertog van Luxemburg.

Luxemburg was vooral geliefd bij koning Willem II. Deze romantische vorst was zeer gesteld op het schilderachtige landschap van zijn groothertogdom. Hij had een voorliefde voor de ruige middeleeuwen en hield van de middeleeuwse kasteelruïnes. Een enkele liet hij herstellen om het te bewonen: het imposante Slot Berg, dat nu de hoofdresidentie is van de huidige groothertogelijke familie. Niet dat koning Willem-Alexander daar iets van zal ervaren, want het kasteel van zijn voorganger werd in 1906 afgebroken en vervangen door een nieuw kasteel in quasi-middeleeuwse stijl.

Luxemburg voor Oranje verloren

Maar aan Luxemburg kleefde voor de Oranjes ook 2 problemen. Luxemburg was een beetje van Nederland, maar het gebied lag tenslotte in Duitsland en het groothertogdom was daarmee ook lid van de ‘Duitse Bond’, de vereniging van Duitse vorstendommen waaruit het latere Duitsland is ontstaan. En deze situatie was bijna een aanleiding voor een Europese oorlog. Frankrijk wilde Luxemburg graag van Willem III kopen. De koning voelde daar wel voor. Maar de regering in Berlijn, de toenmalige aartsvijand van Frankrijk, was hier fel op tegen: géén Franse inmenging in de Duitse gebieden! . Een diplomatieke rel van jewelste! Een tweede probleem was, dat Luxemburg alleen in handen van het Huis van Oranje bleef, als de koningen mannelijke nazaten bleven voortbrengen. Koning Willem III kreeg dan wel drie zoons, maar alle drie stierven zij voortijdig. Wat overbleef was een klein prinsesje dat Willem III als koningin zou opvolgen: Wilhelmina. In 1890 overleed de oude koning op Het Loo. Op zijn sterfdag werd de tienjarige Wilhelmina koningin, maar Luxemburg verloor zij, want van haar vader was geen mannelijke opvolger meer in leven. De troon van Luxemburg ging toen over op een telg van een verre Nassau-tak.

Groothertog Henri en koning Willem-Alexander zijn dus verwanten. Uiteraard zullen zal het staatsbezoek in de media worden verslagen. Het kan niet anders of de koning zal het in zijn tafelrede een toespeling maken op de speling van het lot… Hij hád daar kunnen staan als koning-groothertog. Als…!