Jan Slagter: Van journalisten blijf je af!

Journalisten krijgen in hun werk steeds vaker te maken met agressie in allerlei vormen; bedreiging, geweld en intimidatie. Met de recente aanslag op persfotograaf Timothy is echt een grens overschreden. De persvrijheid, die aan de basis ligt van onze democratie, loopt gevaar.

‘Het was nu menens’

Hij zag de dood in de ogen. Persfotograaf Timothy van de Beek reed ’s avonds na een melding van een autobrand naar Lunteren om foto’s te maken. Zijn vriendin zat toevallig bij hem in de auto. In Op1 deed de nog duidelijk aangeslagen Timothy zijn verhaal. Hem onbekende omstanders bedreigden hem, aanvankelijk alleen met woorden. “Met de dood bedreigd worden gebeurt vaker”, aldus Timothy, “maar nu kreeg ik echt het gevoel dat het menens was.” Hij ging voor zijn veiligheid in z’n auto zitten met het portier op slot. Daarop sloegen de mannen met ijzeren stokken de ramen in en schoof een shovel de auto met inzittenden en al op z’n kop in een sloot.

Afschuwelijke beelden

Een vreselijke aanslag, waarvan je denkt dat zoiets niet in Nederland kan voorkomen, ware het niet dat de dashcam van Timothy’s auto alles heeft gefilmd. Dat leverde afschuwelijke beelden op met de angstkreten van hem en zijn vriendin erbij. Zij kwamen vast te zitten in het omgeslagen voertuig en moesten worden bevrijd door de brandweer. Gelukkig heeft de politie enkele verdachten gearresteerd. Ik mag hopen dat de rechter hun de zwaarst mogelijke straf oplegt.

Nieuw dieptepunt

Volstrekt terecht toonde het Genootschap van Hoofdredacteuren zich geschokt door de levensbedreigende aanval. Ze noemen het een nieuw dieptepunt in de omstandigheden van voortdurende dreiging waarin journalisten hun werk moeten doen. “Het is ook een aanslag op de journalistiek en de persvrijheid.”

Politici wakkeren het aan

Noem het toeval, maar precies op de dag dat de beelden van de aanslag naar buiten kwamen, meldde Reporters Sans Frontières dat Nederland weer een plek gezakt is op de internationale persvrijheidsindex, nu van 5 naar 6. Jarenlang stonden we op de 2e plaats. Volgens RSF werken journalisten in Nederland over het algemeen in vrijheid. Maar ondanks de strengere aanpak van politie en justitie nemen fysieke aanvallen op journalisten toe. En dat wordt mede aangewakkerd door politici, die media als vijanden afschilderen die nepnieuws verspreiden.

‘Gewone’ burgers

Bij de intimidatie van journalisten speelt de georganiseerde misdaad een belangrijke rol, zoals het geweld bij de redacties van Panorama en De Telegraaf met granaatwerpers en een met een busje vol brandbare vloeistof geramde kantoorgevel. Maar de afgelopen maanden zagen we steeds vaker incidenten waarbij ‘gewone’ burgers betrokken waren. Denk aan de recente agressie door kerkbezoekers, een aanval met pepperspray toen de NOS opnamen wilde maken van een uitgebrande GGD-teststraat in Urk, bekogeling met stenen tijdens avondklokrellen, activisten die proberen opnamen onmogelijk te maken door in de weg te lopen of aan apparatuur te zitten, en ga zo maar door.

Incognito aan het werk

De NOS moest vanwege de dreigementen besluiten om regelmatig beveiligers mee te sturen op reportage, krabde de logo’s van de satellietwagens om mogelijk geweld te voorkomen, terwijl de verslaggevers soms hun NOS-plopkap op de microfoon niet gebruiken. Marcel Gelauff, hoofdredacteur van NOS nieuws is verbijsterd door de incidenten: “Een paar jaar geleden had ik me niet kunnen voorstellen dat het zo uit de hand zou lopen. Journalisten zijn een doelwit op zich geworden.”

Privé-adressen

De bekende oorlogsverslaggever Peter ter Velde is tegenwoordig veiligheidscoördinator bij de NOS en projectcoördinator van PersVeilig, een meldpunt en helpdesk voor journalisten. Daar kwamen vorig jaar 121 meldingen van agressie en fysiek geweld binnen. “We hebben nu al honderd meldingen, en het is pas april. Dat geeft wel aan dat er echt iets aan de hand is”, zegt hij. Bedreiging en geweld zijn er in allerlei soorten en maten. Van mondelinge bedreiging, fysiek geweld en stalking tot diefstal en vernieling. Sommige NOS-medewerkers worden wakker gebeld, omdat hun naam en nummer zijn verspreid. Soms worden ze uitgescholden, soms gaat de telefoon alleen over. Heel intimiderend.

Hard aanpakken

Het geweld belemmert journalisten in hun werk, en dat is riskant, want de persvrijheid is een fundament van de democratie. De media zijn dienstbaar aan de democratie en mogen niet zwichten voor deze vorm van terreur. Ik doe een beroep op de politici om hun verantwoordelijkheid te nemen als ze de rol van de media belichten en op politie en justitie om dit soort gedrag tegen journalisten hard aan te pakken. Want van journalisten blijf je af!