Indonesië, here we come!

Al 18 staatsbezoeken heeft koning Willem-Alexander afgelegd sinds zijn aantreden als staatshoofd in 2013. Dat is hele rij. Op 10 maart 2020 (hé, de trouwdag van zijn ouders…) begint hij aan zijn 19e uitgaande staatsbezoek en wel aan Indonesië. Met dit eilandenrijk hebben wij eeuwenlang een band gehad. De Indische gemeenschap in ons land is nog steeds groot. Oorspronkelijk puur wingewest, gingen wij ‘ons’ Nederlandsch-Oost-Indië een kolonie noemen. Maar het was niet allemaal ‘tempo doeloe’. Die goeie ouwe tijd was een gevoel dat vooral bij de Hollanders leefde. De losmaking van Nederland en de onafhankelijkheid van de Republiek Indonesia was een  langzaam en pijnlijk proces.

Tropische ziektes

De banden van de koning met Indonesië zijn al oud. In de zomer van 1970 bracht de Indonesische president Soeharto een officieel bezoek aan zijn grootmoeder Juliana, op Paleis Soestdijk. Het driejarige prinsje was met zijn moeder Beatrix meegenomen. Misschien bracht dat blonde ventje wel wat ontspanning bij dit bezoek, want het was een tamelijk beladen situatie. De voorgangers van de president en de koningin, president Soekarno en koningin Wilhelmina, hadden geen toenadering tot elkaar willen zoeken en hadden elkaars land nooit bezocht. Regelmatig was op Paleis Noordeinde een eventueel bezoek aan de kolonie een onderwerp van gesprek. Of althans, voor de minister, niet voor de vorstin. Want waarom die lange en gevaarlijke reis ondernemen? Hoe zat het met het oplopen van ziektes? De ‘inlanders’ die bekend waren met de oosterse pracht en praal aan de hoven van de Indische vorsten, maakten zich natuurlijk een voorstelling van deze koningin uit het verre land. Een voorstelling van haast mystieke grootheid en macht die Wilhelmina onmogelijk waar kon maken. Een typische gedachte van voor de oorlog. Koningin Juliana, amper een jaar regerend vorstin toen zij onafhankelijkheidsverklaring tekende, was een andere mening toegedaan. De machtsverhoudingen waren gewijzigd, maar de tijd was nog niet rijp voor een bezoek aan de jonge Republiek.

Duizend eilanden

Pas in 1971 kwam het ervan, ná het verzoenende bezoekje van de president aan Soestdijk. Precies een jaar later kwam koningin Juliana in Jakarta aan. Deze lang uitgestelde reis betekende het einde van een dramatische scheiding. Natuurlijk speelde het gewelddadige karakter van die scheiding een rol, maar al in de 19e eeuw bewees prins Hendrik, de jongste broer van koning Willem III, al dat een bezoekje van een Oranje aan Indië zonder gevaren kon verlopen. Deze prins, die vanwege zijn marine-achtergrond ‘de Zeevaarder’ werd genoemd, liep in 1837 als jonge luitenant-ter-zee de haven van Batavia (Jakarta) binnen. Vervolgens gaf hij zijn ogen goed te kost en maakte hij een lange reis in dit verre ‘Nederlandse’ rijk van de duizend eilanden. Het bezoek van Juliana, vele jaren later, werd een succes. De Republiek Indonesia wilde dat er ook graag van maken, als bewijs dat ze het goed deed als jonge natie. Juliana had zich altijd in het land verdiept. Nu kon ze zelf een kijkje nemen. En met haar, een leger aan fotografen. Bij een bezoek aan het beroemde tempelcomplex Borobudur reikte de koningin met haar hand tot diep in een stupa. En dan mag je een wens doen. De koningin wenste dat zij met rust gelaten zou worden door de pers. Tevergeefs.

Gedenken

Na koningin Beatrix in 1995, is het nu de beurt aan koning Willem-Alexander. Het is mogelijk dat het programma dat hij gaat afleggen, voor hem als Nederlands staatshoofd een andere lading kan hebben dan voor een collega-vorst in Europa. Bij aankomst in Jakarta legt hij een krans op het ereveld Kalibata ter nagedachtenis aan de slachtoffers van oorlogen en in het bijzonder de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog die tegen Nederlandse soldaten werd uitgevochten. Later op de dag wordt een krans gelegd op een ereveld waar meer dan 4000 gesneuvelde Nederlanders begraven liggen. Het zijn kleine programma-onderdelen van een staatsbezoek dat in enkele dagen in rap tempo de koning een beeld moeten geven van samenwerking en de vriendschap tussen twee naties. Maar niet zonder te gedenken!