Een kousenband voor de koning

Kijk maar op internet, ze bestaan nog: ouderwetse sokophouders voor heren, die het vervelend vinden als de sokken langzaam van het been naar beneden glijden. Een tikje ouderwets en mijn advies zou dan ook zijn: draag gewoon kousen tot de knie, die glijden niet af. Dames kunnen voor hun (losse) kousen een greep doen naar hun jarretelles, een mooi Frans woord voor ‘kousenband’. Toch zijn er heren genoeg die ook jarretelles, kousenbanden, dragen. En wel vanaf 1348, het jaar waarin de Engelse koning Edward III besloot de Orde van de Kousenband in te stellen: een netwerk van adellijke heren. Sinds kort is ook onze koning in deze exclusieve Engelse orde opgenomen en zijn plechtige installatie is op handen.

Schande over hem die er kwaad van denkt… 

Tijdens een bal aan het Engelse hof verloor de aanbiddelijke gravin van Salisbury een intiem damesattribuut: één van haar kousenbanden. Tamelijk gênant, want iedereen kon het zien. Koning Edward III besloot de kousenband snel op te rapen en ook dát kon iedereen zien. Maar dat was juist de bedoeling. Er gingen al maandenlang praatjes over de geheime liefdesrelatie van de koning en de gravin. Door openlijk de kousenband op te rapen en hem aan de eigenaresse terug te geven, met de woorden “Honi soit qui mal y pense” (schande over hem die er kwaad van denkt), zette de vorst iedere hoveling op zijn nummer die er zo hun eigen gedachten over had. Het is de legendarische geboorte van de belangrijkste ridderorde van Engeland, de Orde van de Kousenband. Met als belangrijkste versiersel: de blauwfluwelen kousenband, met het devies ‘Honi soit qui mal y pense’.

Ridderidealen

Het doel van deze ‘Most Noble Order of the Garter’ is het vormen van een band tussen de vorst en zijn belangrijke edelen. Door dit exclusieve verbond, waar iedere edelman bij wilde horen, vormde de vorst een groep betrouwbare vrienden om zich heen. Veel later konden ook buitenlandse vorsten toetreden. Zoals koning Willem-Alexander, die in 2018 tijdens zijn staatsbezoek aan Groot-Brittannië door koning Elizabeth II werd benoemd tot ridder. Na de Tweede Wereldoorlog konden ook ‘gewone’ personen toetreden. Zoals ex-premier en ‘Iron Lady’ Margaret Thatcher bijvoorbeeld. Hoewel de orde in de kern een protestantse orde is, telt haar ledenbestand ook niet-protestantse monarchen, zoals de rooms-katholieke koning Juan Carlos en de Japanse keizer Hirohito. De laatste is een vreemd geval. Hij was al ridder voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Na de capitulatie van Japan werd hij uit de orde gezet vanwege misdaden begaan aan Britse burgers in het Oosten. Later, toen hij openlijk door het stof was gegaan, mocht hij opnieuw toetreden.

Een vrouw als ridder

Omdat de Orde van de kousenband de hoogste orde in Engeland is, en de monarch er over gaat, konden ook regerende Engelse koninginnen ridder worden. Bijvoorbeeld Queen Mary II, die met onze eigen koning-stadhouder Willem III was getrouwd. Beiden werden koning en koningin van Engeland, Schotland en Ierland. Hun favoriete Paleis Het Loo is een groot huldebetoon aan hun gezamenlijke troon en aan hun Orde van de Kousenband! Hun wapens werden versierd met het kousenband-motief. Of het nu gaat om glaswerk, tuinvazen, wandbeschilderingen of tapijten: overal op Het Loo zie je de kousenband terug. De Oranjes waren duidelijk trots op hun prestigieuze deelname in de orde! Andere Oranje-dames die ridder werden zijn koningin Wilhelmina (1944), koningin Juliana (1958) en koningin Beatrix (1989). Van hen toog alleen koningin Beatrix naar het hoofdkwartier van de orde, Windsor Castle. Hier ontving zij uit handen van haar ambtgenoot de Queen de versierselen, om daarna te worden geïnstalleerd in de George’s Chapel.

Willem-Alexander de Dertiende

Onze koning is de dertiende ridder in de Orde van de Kousenband. Want sinds 1612 valt deze eer te beurt aan de Oranje-stadhouders en -koningen. En dat is uniek. Geen land is zo goed in dit bijzondere internationale netwerk vertegenwoordigd als Nederland. Politieke motieven gingen vanouds hand in hand met familiebetrekkingen. Onze stadhouders Willem II, Willem III en Willem IV trouwden immers met Engelse koningsdochters. En zo kon het gebeuren dat Willem V al op 4-jarige leeftijd in de orde werd opgenomen. Hij was immers de kleinzoon van King George II? Alleen koning Willem II werd overgeslagen, maar dat komt waarschijnlijk omdat zijn verloving met de prinses van Wales werd verbroken. Maar na hem werd de lijn weer doorgetrokken.

Onze koning mag al gaan oefenen met de zwarte baret met de witte, die bij de installatie-ceremonie op Windsor hoort!