De houtje-touwtje-wet van Sander de Vijfde

Karel de Vijfde werd in 1555 op zijn vijftiende door erfenis de baas in ons land. Niet alleen de Nederlanden vielen onder zijn macht, maar ook Spanje en Duitsland, een groot rijk. Maar dat was Karel V niet genoeg. De Nederlanden waren verdeeld in gewesten en de adel van de gewesten Groningen en Gelderland wilden liever zelfstandig zijn. Karel voerde daarom oorlog tegen Groningen en Gelderland en won deze. Met alle gewesten voerde hij strijd over zijn hoge belastingen en omdat hij in zijn rijk maar één kerk wilde, de rooms-katholieke, gooide hij veel andersdenkenden in de gevangenis.

Het kan haast geen toeval zijn dat staatssecretaris Sander Dekker uitgerekend Grand Hotel Karel V in Utrecht als locatie had uitgekozen om stiekem te overleggen met vertegenwoordigers van D66, GroenLinks en de ChristenUnie over zijn nieuwe Mediawet. Zelden heeft de term achterkamertjespolitiek zo’n letterlijke betekenis gekregen. Hij had de steun van deze partijen namelijk hard nodig om die wet door de Eerste Kamer te loodsen. Dekker had zijn zinnen gezet op het doorgaan van de wet, coute que coute moest deze aangenomen worden. Hoeveel concessies er ook gedaan moesten worden, Sander zou zijn zin krijgen. Zijn wil is wet.

De staatssecretaris draaide zich in allerlei bochten, deelde kralen en spiegeltjes uit onder de voorwaarde dat de senatoren in de Eerste Kamer vóór zouden stemmen. Ruilhandel, wat u zegt. Een beschamende vertoning was het vervolgens tijdens het debat in de Senaat, de Eerste Kamer onwaardig. Aan het eind van de derde termijn ontlokte de hele gang van zaken Kamervoorzitter Ankie Broekers (VVD) een opmerkelijke uitspraak. Zij tikte haar eigen Senaat op de vingers en sprak haar zorgen uit, “gezien de staatsrechtelijke positie van de Eerste Kamer”. De Kamer had de eigen grenzen teveel opgerekt, dit mocht geen precedent zijn. Dat diezelfde Kamervoorzitter bij de stemming vervolgens zelf akkoord ging, tast haar geloofwaardigheid ernstig aan.

Wat wil het geval? Er is nu een wet aangenomen, die nog niet kan worden uitgevoerd, omdat het grootste gedeelte nog gewijzigd moet worden. Dekker gaat dat doen met een aanvullende wet, die eerst weer langs de Raad van State moet en door beide Kamers moet worden goedgekeurd. Senator Jan Nagel van 50Plus vindt het een belachelijke zaak, “idioterie van de bovenste plank”, noemt hij het zelfs. Staatsrechtelijk klopt het ook van geen kanten: een wet laten ingaan, terwijl deze nog niet klaar is. Alleen de Tweede Kamer heeft het recht van amendement, de Eerste Kamer mag een wet alleen maar goed- of afkeuren. Maar tijdens de debatten in de Eerste Kamer zijn tientallen wijzigingen voorgesteld! In strijd met het staatsrecht dus, zodat een juridische procedure wellicht kans van slagen heeft. CDA-Eerste Kamerlid Joop Atsma noemt het een “rommelige boel” en vindt dat de Raad van State zich moet uitspreken over – wat hij noemt – deze “houtje-touwtje-wet”.

CDA, SP, PvdD, PVV en 50Plus konden zich niet vinden in deze plakbandwet en stemden tegen. Net als ik vinden deze partijen dat de staatssecretaris zijn voorstel beter in zijn geheel had kunnen terugtrekken, zijn huiswerk overmaken en met een nieuw voorstel eerst naar de Tweede Kamer gaan en de Raad van State. De laatste instantie had eerder al veel kritiek op Dekkers plannen en ontraadde de nieuwe Mediawet.

Die nieuwe wet was ook helemaal niet nodig, want ook de huidige wet maakt het mogelijk dat er innovatie plaatsvindt en biedt ruimte voor derde partijen. Dat bewijzen de honderden samenwerkingsvormen van de omroepen met talrijke organisaties en buitenproducenten. Ook voor de kijkers is maar lastig te begrijpen waarom die nieuwe wetgeving er zo nodig moest komen.

Gelukkig is er maar weinig overgebleven van zijn oorspronkelijke plannen die hij vol bravoure aan boord van het Veronicaschip – Sander is overigens te jong om deze omroeppiraat zelf meegemaakt te hebben – presenteerde. Hij zou het omroepbestel wel even openbreken. Maar Dekker moest – om in scheepstermen te blijven – enorm bakzeil halen. De ziel is uit de wet. De publieke omroepen kunnen nog gewoon amusementsprogramma´s blijven uitzenden. De omroepen blijven zelf verantwoordelijk voor al hun programma´s die ze zelf en samen met buitenproducenten realiseren. De macht van de NPO is ingeperkt evenals de rol van de politiek bij de benoemingen van bestuurders en toezichthouders bij de NPO. Dekker weigert overigens een aantal omstreden benoemingen terug te trekken. Zo heeft hij op belangrijke posities bij de NPO drie VVD-vriendjes neergezet. Om te kunnen achterhalen of er geen andere geschikte kandidaten waren, heeft MAX bij de minister een WOB-verzoek ingediend. De onderste steen moet boven!

De staatssecretaris werpt MAX nu voor de voeten dat wij programmagelden gebruikt hebben om strijd te voeren tegen de Mediawet met de tv-spotjes ‘Stop de sloop van de publieke omroep, er is al genoeg gesloopt in dit land’. Dit was echter geld van de vereniging en we hebben dit gedaan in het belang van de kijker en van de publieke omroep. En Dekker is wel de laatste die een ander verspilling van publieke gelden mag verwijten. Zijn prutswerk heeft geleid tot overuren voor vele rijksambtenaren en ellenlange vergadersessies van de Raad van State, Tweede en Eerste Kamer (die er maar liefst drie termijnen voor nodig had om tot een besluit te komen). Dit had allemaal voorkomen kunnen worden als Dekker zijn zaakjes op orde had gehad en niet met een gedrocht van een wet op de proppen was gekomen.

Sander Dekker, de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, heeft maar weinig op met staatsrecht. Hij is verantwoordelijk voor het mediabeleid in ons land, maar heeft niet het beste voor met de publieke omroep. In het mede door hem geschreven VVD-verkiezingsprogramma staat immers dat de publieke omroep terug moet naar maximaal twee tv-netten. Ook op zijn andere beleidsterrein onderwijs laat hij voortdurend proefballonnetjes op en groeit de weerstand. Nu hebben weer vijf grote lerarenbonden zich gekeerd tegen zijn vernieuwingsplannen. Ook hier faalt hij dus en ontbreekt het in zijn beleid aan draagvlak.

Met ons protest en dat van andere omroepen hebben we maar mooi voor elkaar gekregen dat er niet veel van Dekkers plannen is overgebleven. En we zullen de strijd niet opgeven. Als het moet gaan we naar de hoogste rechter. Misschien een referendum? Bovendien is het nog geen gelopen race. Het kabinet kan vallen, de Tweede Kamer kan nog roet in het eten gooien, de Eerste Kamer kan nog tegen de reparatiewet stemmen…