Operatie Veritable, de grootste aanval vanaf Nederlands grondgebied ooit

Op 8 februari 1945 begint Operatie Veritable. Het is de grootste aanval ooit gedaan vanaf Nederlands grondgebied. Operatie Veritable is onderdeel van een groter plan, het Rijnlandoffensief, om de linkerflank van de Rijn te veroveren, de Rijn over te steken en verder Duitsland in te trekken. Als die doelen zijn bereikt, buigen de Canadezen af richting het noorden om de rest van het bezette Nederland te bevrijden.

Operatie Veritable is een bijna vergeten operatie, terwijl het de grootste aanval die ooit is uitgevoerd vanaf Nederlands grondgebied. Wellicht omdat er veel aandacht is voor de dan heersende Hongerwinter in het westen van ons land, is er zo weinig aandacht in onze geschiedenis voor Operatie Veritable.

De bevrijding van Nederland is nooit een militaire operatie op zich geweest. Met Operatie Overlord landen de geallieerden op 6 juni 1944 in Normandië, waarna de opmars richting Duitsland begint. Voor de geallieerde legerleiding is Nederland niet van belang. Zo worden delen van Nederland in de herfst van 1944 alleen maar bevrijd, omdat die delen op de route naar het Duitse Ruhrgebied liggen.

Nadat de doelen van het Rijnlandoffensief zijn bereikt, buigen de Canadezen af naar het noorden en bevrijden zij de rest van het bezette Nederland. Mede daarom is Operatie Veritable en het Rijnlandoffensief voor ons land van groot belang geweest. Het Rijnlandoffensief wordt ook wel de beslissende slag in Noord-West Europa genoemd.

Binnen een paar dagen willen de geallieerden, volgens het plan, bij de Rijn zijn. Het duurt echter 6 zware en lange weken voordat de rivier is bereikt.

Het Rijnlandoffensief

Operatie Veritable is het begin van het Rijnlandoffensief, een plan van de Britse veldmaarschalk Bernard Montgomery. In de winter van 1944 is de opmars van de geallieerde legers tot stilstand gekomen. Het Rijnlandoffensief moet hierin verandering brengen: het gebied ten westen van de Rijn moet worden veroverd en de rivier worden overgestoken. Het Rijnlandoffensief is de naam voor in totaal 5 militaire geallieerde operaties, te weten Operatie Veritable, Operatie Grenade, Operatie Blockbuster, Operatie Plunder en Operatie Varsity. Met Operatie Veritable begint de aanval vanuit het Rijk van Nijmegen op het Reichswald en op de Kreis Kleve. Deze aanval is het noordelijke deel van de tangbeweging om het gebied tussen de Roer en de Rijn te bevrijden. Operatie Grenade is het zuidelijke deel van de tangbeweging om het Duitse leger in te sluiten. Operatie Blockbuster is het vervolg van Operatie Veritable vanuit de Kreis Kleve. Met Operatie Plunder wordt het doel van het Rijnlandoffensief bereikt: het oversteken van de Rijn bij het Duitse Wezel. Onderdeel van Operatie Plunder is Operatie Varsity, de luchtlandingsoperatie.

Bombardementen tijdens Operatie Varsity.

Veldmaarschalk Montgomery wil in 3 dagen in Wezel zijn, maar door weersomstandigheden en fel verzet van de Duitsers duurt het 6 weken. De opperbevelhebber van de geallieerde strijdkrachten, generaal Dwight D. Eisenhower zal later zeggen dat Operatie Veritable één van de zwaarste en heftigste campagnes is geweest van de oorlog, een bittere uithoudingsproef tussen de geallieerden en de Duitsers. Vanwege de zware gevechten en het grote aantal doden, mede als gevolg van man-tot-man-gevechten, worden de gevechten in het Reichswald in Duitsland, vlak over de Nederlandse grens, door historici ook wel bestempeld als de “Echo van de Eerste Wereldoorlog”. Het Rijnlandoffensief begint op 8 februari en duurt tot 25 maart 1945, bijna aan het eind van de oorlog.

Operatie Veritable en Operatie Grenade

Operatie Veritable heeft dus als doel de Duitsers te verdrijven in het gebied tussen de Maas en de Rijn. Het is een front van slechts 12 kilometer breed. Rond Groesbeek en Nijmegen wordt een geallieerde troepenmacht van meer dan 500.000 geallieerde soldaten bijeen gebracht, waaronder Britse en Canadese soldaten. In 6 weken tijd groeit dit aantal uit tot meer dan 1 miljoen soldaten. Bij de start van Operatie Veritable op 8 februari 1945 nemen de Britten en de Canadezen het noordelijke deel van de tangbeweging voor hun rekening, terwijl de Amerikanen met Operatie Grenade de zuidelijke aanval inzetten.

Operatie Grenade moet op 9 februari van start gaan, maar als de Duitsers de dijken in de rivier de Roer opblazen, is de rivier op sommige plaatsen meer dan 2 kilometer breed, waardoor de oversteek niet kan plaatsvinden. Operatie Grenade gaat daarom pas op 23 februari 1945 van start. Vanwege die vertraging kunnen de Duitsers zich volledig richten op het aanvallen van de Britten en de Canadezen.

Vanaf het begin verloopt Operatie Veritable moeizaam, niet in de laatste plaats vanwege het weer. De dooi is ingezet, waardoor soldaten en hun voertuigen vast komen te zitten in de modder. De Britten en de Canadezen zijn ruim in de meerderheid, maar de Duitsers weten goed gebruik te maken van de weersomstandigheden. Ze wachten de geallieerden in het dichtbegroeide Reichswald op in loopgraven, schuttersputten en anti-tankgrachten. De geallieerde soldaten hebben moeite om zich snel voort te bewegen in de dichte bebossing en in de modder, waardoor ze een makkelijke prooi zijn voor de Duitsers.

Vlak voor de aanval bombarderen de geallieerden de Duitse posities. Het zijn de zwaarste bombardementen aan het westelijke front die tijdens de Tweede Wereldoorlog plaatsvinden. Met meer dan 1.000 kanonnen schieten de geallieerden de Duitse stellingen kapot. Vanwege de grootscheepse luchtaanvallen van de geallieerden kunnen de Duitsers geen steuntroepen inschakelen. Dan begint de grondaanval op de Duitse stellingen en direct kunnen de schema’s over het tijdsverloop van de operatie de vuilnisbak in: paden en wegen zijn vanwege de dooi en de bombardementen onbegaanbaar en in sommige gebieden moeten geallieerde soldaten tot aan hun middel door het ijskoude water waden. Mijnen richten enorme schade aan aan tanks en andere voertuigen, waardoor de aanvallen langzaam en moeizaam verlopen. Het blijft onophoudelijk regenen, hetgeen de opmars nog zwaarder maakt.

De grootste file tijdens de Tweede Wereldoorlog en het Reichswald als slachthuis

Na de eerste dag stuiten de geallieerden op Duitse commando’s en Duitse bepantserde eenheden. Een deel van de geallieerde troepen passeert daarom de Duitse plaats Kleve, om de Duitsers van achteren aan te vallen. Dit resulteert in de grootste verkeersopstopping in de moderne oorlogsvoering. Er is maar 1 weg die begaanbaar is voor de Britse en Canadese divisies. Er ontstaat een file van maar liefst 16 kilometer lang en terugtrekken is geen optie.

Op 11 februari wordt Kleve ingenomen. De Canadese troepen verplaatsen zich langs de Rijn richting Kalkar en Santen. Pas na ongeveer 2 weken bereiken de Britten het oostelijk deel van het Reichswald, het doel dat al na een paar dagen bereikt had moeten zijn. De Britten buigen af richting de Rijn om samen te komen met de Amerikanen die op 23 februari zijn begonnen met Operatie Grenade. De Amerikanen steken de Roer over en sluiten zo de Duitsers in het Rijnland in, de uiteindelijke bedoeling van Operatie Veritable en Operatie Grenade. Ongeveer 290.000 Duitse soldaten raken in krijgsgevangenschap.

De gevechten in het Reichswald zijn verschrikkelijk te noemen en zijn vergelijkbaar met de gevechten van de loopgravenoorlog tijdens de Eerste Wereldoorlog. Er wordt letterlijk man tegen man gevochten, bloedige gevechten op leven en dood. “Het Reichswald kleurde rood van bloed”, staat in een soldatendagboek te lezen. De Schotse soldaat Allan McKell heeft zowel D-Day als het Ardennenoffensief overleefd. Na de oorlog trouwt hij met een Nederlandse vrouw. Zijn dochter Cathy werkt bij het Nationaal Bevrijdingsmuseum in Groesbeek. Haar vader heeft nooit willen spreken over de gevechten in het Reichswald. “Hij noemde het heel smerige gevechten. Het was echt man tegen man. Moordpartijen waren het, ze stonden met messen tegenover elkaar.” Overlevenden omschrijven het Reichswald als een “slachthuis”. “Er is geen plek op Gods aarde buiten Stalingrad die zo verschroeid is”, schrijft de Britse historicus George Blake.

Op 3 maart staan de Amerikanen bij de Rijn. Het is de laatste barrière voor de Duitse laagvlakte. Op 23 maart beginnen Operatie Plunder en Operatie Varsity en wordt de Rijn bij Wezel overgestoken. Het zal de laatste georkestreerde slag zijn tussen de geallieerden en de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog. Aan de andere kant van de Rijn droppen de geallieerden ongeveer 17.000 paratroepers, hetgeen de grootste eendaagse luchtlandingsoperatie uit de Tweede Wereldoorlog wordt. In het zuiden is de Ludendorffspoorbrug bij Remagen ingenomen en staan daar zo’n 8.000 soldaten aan de overkant van de Rijn.

De Canadezen rukken op naar Nederland

Op 27 maart steken de Canadezen de Rijn bij Emerich over en staan alle geallieerde strijdkrachten aan de oostkant van de Rijn. De Canadezen krijgen de opdracht naar het noorden af te buigen, om de bezette gebieden in Nederland te bevrijden.

De betekenis van Operatie Veritable als onderdeel van het Rijnlandoffensief is groot: het is het keerpunt aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. Tevens markeert het einde van het Rijnlandoffensief het begin van de totale bevrijding van Nederland.

Aan geallieerde zijde verliezen zo’n 25.000 mannen het leven. Aan Duitse zijde sneuvelen ongeveer 60.000 mannen.

(Bron: ANPPersupport.nl, NOS.nl, Vrijheidsmuseum.nl, Gelderlander.nl, Holland.com, Omroepgelderland.nl, Tracesofwar.nl, 75jaarvrijheid.nl, Wikipedia, ANP.)