Koude Oorlog centraal thema tijdens speciale editie Open Monumentendag

Open Monumentendag is het maar 1 keer per jaar, maar de organisatie maakt in 2019 een uitzondering. Op 26 oktober 2019 wordt er een heuse Open Monumentendag Special georganiseerd rondom locaties die een rol spelen tijden de Koude Oorlog. Wij vertellen u welke plekken u op deze dag kunt bezoeken. 

Koude oorlog in Nederland

Het is op 9 november 2019 precies 30 jaar geleden dat de Berlijnse muur valt, een belangrijk kantelpunt in de Koude Oorlog. In 1991 komt de Koude Oorlog met de opheffing van de Sovjet-Unie écht tot een einde. Een figuurlijke aardverschuiving, die ook veel gebouwen spontaan van hun primaire functies beroven. Ook in ons eigen land zijn locatie te vinden die tientallen jaren worden gebruikt om Nederland te beschermen tegen directe dreiging vanuit het oosten. 4 van deze plekken kunt u op 26 oktober van binnen bekijken.

Mobilisatiecomplex Zwijnsbergen in Elst (bij Rhenen)

Vanaf de jaren 50 worden er in Nederland verschillende mobilisatiecomplexen gebouwd, waaronder die in Elst. Zo’n complex wordt destijds gebruikt om grote voorraden op te slaan die hard nodig zijn als de oorlog daadwerkelijk uitbreekt. Denk aan munitie, brandstof, legeruitrustingen en voedsel. In 1991 verliest het complex haar functie en begint de overheid met het afstoten van de gebouwen. Sommige worden teruggeven aan de natuur; in andere worden woningen gebouwd. Die in Elst is nog in originele staat en daarom te bezoeken tijdens deze editie van Open Monumentendag. Het mobilisatiecomplex is open van 10 tot 16.00 uur. Elke uur start er een nieuwe rondleiding onder begeleiding van een vrijwilliger van de vereniging Dienstplicht Koud Oorlog. Let op! Er zijn geen sanitaire voorzieningen aanwezig in het mobilisatiecomplex.

Mobilisatiecomplex Zwijnsbergen
Zwijnsbergen 12 in Elst (Utrecht)

Vliegbasis Soesterberg in Den Dolder

Vliegbasis Soesterberg is tijdens de Koude Oorlog jarenlang hermetisch afgesloten van de buitenwereld. De Amerikanen zwaaien hier de scepter en zorgen ervoor dat Nederland veilig blijft. Na de Koude Oorlog worden veel zaken die aan deze periode herinneren verwijderd, maar wie goed kijkt kan nog van alles vinden. Tijdens de speciale Open Monumentendag op 26 oktober is Soesterberg van 11.00 tot 15.00 uur open voor publiek. Zo kunt u op 11.00 en om 14.30 uur deelnemen aan een fiets- of wandeltocht over de vliegbasis en wordt in de commandobunker om 12.00 en 13.30 uur de speciale theatervoorstelling De Zaak Oppenheim opgevoerd. Op de vliegbasis vindt u ook het Nationaal Militair Museum. Hier kunt u een gratis wandelroute afhalen die zo’n 30 minuten duurt. Deze route brengt u langs de vele monumenten die de vliegbasis rijk is.

Vliegbasis Soesterberg
ingang t.h.v. Hertenlaan 12 in Den Dolder

Fort Lunet 1 in Utrecht

Tijdens de Koude Oorlog is er constante dreiging uit het oosten. Hoewel er nooit echt gevochten is, is de kans dat ‘de russen komen’wel altijd aanwezig. Wat als dit echt zou zijn gebeurd? Dan zouden de vrijwilligers van het centrum Bescherming en Bevolking (BB) in actie zijn gekomen. De Lunet 1 is de plek waar vanuit de van de Utrechtse BB-acties zouden zijn geregisseerd. Gelukkig is het nooit zover gekomen. Anno 2019 is het fort de thuisbasis van de Stichting Bevordering Utrechtse Improvisatie (BUI). In samenwerking met met muzikant Mieke van Dam organiseert deze stichting op 26 oktober het programma in de Lunet I. Om 13.15 uur begint de inloop. waarna Mieke van Dam om 14.00 uur een muziekstuk speelt. Zij heeft zich voor dit stuk laten inspireren door Rusland. Het gehele programma duurt tot 16.00 uur.

Fort Lunet 1 
Koningsweg 290 in Utrecht

Fort Nieuwersluis (in de kop van Noord-Holland)

Net als de Lunet 1, wordt ook en deel van Fort Nieuwersluis in Nieuwersluis ingericht als commandopost voor de het centrum Bescherming en Bevolking. Fort Nieuwersluis (op de foto boven dit artikel) doet voorheen dienst als kazerne en moet ingrijpend verbouwd worden om het bouwwerk geschikt te maken voor de BB-oefeningen. Het complex moest immers beschermen tegen een atoomaanval, waardoor alle muren gasdicht gemaakt moeten worden én er een zuiveringsinstallatie moet worden gebouwd. Wie hier binnen komt, zal zien dat er sinds 1991 weinig is veranderd in deze goed bewaard gebleven commandopost. Fort Nieuwersluis is op 26 oktober open van 11.00 tot 16.00 uur. Binnen dit tijdsbestek kunt u samen met een gids een kijkje nemen in het fort.

De kazerne van Fort Nieuwersluis moest ingrijpend verbouwd worden.

Fort Nieuwersluis
Rijksstraatweg 7b in Nieuwersluis

Wilt u meer weten over de locaties? De organisatie Open Monumentendag heeft een speciaal programmaboekje gemaakt waarin u meer leest over de gebouwen.

(Bron: Open Monumentendag, ANP, Wikipedia media)