Sepsis

In Nederland sterven jaarlijks 3500 mensen aan sepsis. Toch is er over sepsis niet zoveel bekend, vooral het herkennen ervan. Het aantal sterfgevallen is de laatste jaren in absolute zin gestegen, ondanks de toegenomen zorgkwaliteit. En daarnaast komt sepsis ook in beeld bij een infectie met de listeria bacterie. Reden genoeg om alarm te slaan en mensen meer bewust te maken van het ontstaan en de gevolgen van sepsis. Maar wat is het precies? Dokter Ted van Essen legt uit.  

Reactie van het lichaam

Bij  sepsis is er sprake van een infectie waarop het lichaam extreem heftig reageert. Allerlei soorten infecties kunnen een sepsis veroorzaken, zoals een blaasontsteking, een longontsteking of een hersenvliesontsteking. In feite kan iedere infectie, of het nu een milde of een ernstige is, tot een sepsis leiden. Soms is het zelfs niet eens duidelijk waar de infectie zit, omdat de infectie zelf bijvoorbeeld niet veel klachten geeft. Bij zo’n infectie komen bacteriën, virussen of schimmels via de longen of  via een klein wondje of de urinewegen het lichaam binnen.

Verschijnselen

De sepsis-verschijnselen ontstaan doordat het afweersysteem deze ziekteverwekkers probeert op te ruimen. Als dat niet goed lukt, bijvoorbeeld doordat de weerstand heel laag is, wordt de afweerreactie steeds sterker. Het hele lichaam raakt erbij betrokken en komt als het ware in een totale ontstekingsstand te staan. De ontstekingsstoffen die in het bloed circuleren stoken die reactie steeds verder op en zo maakt het lichaam zichzelf steeds zieker. Eén van de gevolgen kan zijn dat de bloeddruk sterk daalt, waardoor belangrijke organen in het lichaam zoals de nieren, het hart of de longen te weinig doorbloed raken en daardoor te weinig zuurstof krijgen. Die gaan dan minder goed werken en kunnen in het ergste geval, bij een septische shock, helemaal uitvallen. Dat kan dodelijk zijn.

Sepsis is geen bloedvergiftiging

Sepsis wordt in de volksmond vaak bloedvergiftiging genoemd. Toch is het niet helemaal correct. Bij bloedvergiftiging wordt vaak gedacht aan bacteriën die in het bloed terecht zijn gekomen, maar dat hoeft bij sepsis niet het geval te zijn. Behalve bacteriën kunnen ook virussen of schimmels de boosdoener zijn. In plaats van over bloedvergiftiging spreken we in meer algemene zin dus liever van sepsis.

Klachten worden snel erger

Dat sepsis zoveel slachtoffers eist komt doordat het ziektebeeld vaak heel snel verslechtert en doordat het slecht wordt onderkend, door de patiënten zelf maar ook door artsen. Vaak begint het met algemene griepachtige verschijnselen. Koorts, of juist een te lage temperatuur, verder een snelle hartslag (meer dan 90 keer per minuut in rust) en een snelle ademhaling (22 keer per minuut of meer in rust). Die snelle hartslag en ademhaling duiden erop dat het lichaam heel hard aan het werk is om de infectie te bestrijden. Verder zijn patiënten verward of suf, hebben ze een grauwe of bleke huid en een lage bloeddruk. Afhankelijk van de primaire infectie kunnen er ook andere verschijnselen optreden. Als de infectie vanuit de longen komt is dat benauwdheid en hoesten, bij een blaasontsteking buikpijn en pijn bij het plassen. Er kan ook hoofdpijn optreden en misselijkheid of overgeven.

Tast organen aan

Vaak worden de klachten snel erger. Er moet dan ook snel gehandeld worden om te voorkomen dat weefsels en organen aangetast worden. Iemand met sepsis moet echt met spoed naar het ziekenhuis, zodat via een infuus vocht kan worden toegediend om de bloeddruk weer op peil te brengen. Alleen zo blijven de organen voorzien van voldoende zuurstof. Daarnaast moet in het geval van een bacteriële infectie zo snel mogelijk antibiotica worden toegediend.

Ernstige sepsis, andere maatregelen

Bij ernstige sepsis zijn ook andere maatregelen nodig: soms moet er geopereerd worden, bijvoorbeeld om een abces open te maken. En het komt voor dat de patiënt aan de beademing moet of dat hij nierdialyse krijgt. Afhankelijk van de ernst van de sepsis kan het een flinke tijd duren voordat iemand weer volledig hersteld is, en dat lukt ook niet altijd. Sommige patiënten houden blijvend last van bijvoorbeeld hun longen of nieren.

Risicogroepen

Mensen die een verminderde afweer hebben lopen een grotere kans op sepsis. Dat kan het gevolg zijn van chemotherapie, langdurig gebruik van afweer-onderdrukkende medicijnen als prednison, alcoholgebruik, of een chronische ziekte als diabetes of COPD. Ook mensen die geen milt meer hebben lopen een groter risico. Dat geldt eveneens voor jonge kinderen en voor oudere mensen. Sommige infecties zijn met vaccinatie te voorkomen: tegen griep, pneumokokken of meningokokken. Omdat oudere mensen niet altijd koorts krijgen bij een infectie en omdat de verschijnselen van sepsis bij hen soms net even anders zijn is er een kans dat het ziektebeeld niet goed wordt herkend. Terwijl bij ouderen het risico op een ernstig beloop juist sterk is verhoogd. Daarnaast hebben ziekenhuispatiënten extra kans op sepsis. Zij zijn al ziek, hebben daardoor een verminderde weerstand en ze kunnen gemakkelijk een infectie oplopen via een operatiewond of door een katheter of infuus. Het is daarom ook belangrijk dat hier extra aandacht aan wordt besteed bij medische opleidingen.

Dit onderwerp wordt besproken met dokter Ted van Essen op dinsdag 15 oktober 2019 in Tijd voor MAX.

—

Stel uw vraag aan dokter Ted van Essen

U kunt van dinsdag 15 oktober tot woensdag 16 oktober  2019 10.00 uur hieronder vragen stellen aan dokter Ted van Essen over sepsis. Andere vragen worden niet beantwoord. Na woensdag 2 oktober 2019 mag u uiteraard een reactie achterlaten, maar deze wordt niet meer beantwoord. Dit betreft geen persoonlijk consult! De dokter moet u daarvoor immers goed kennen. Dokter Ted helpt u graag met algemene informatie en achtergronden bij het onderwerp dat is behandeld in Tijd voor MAX.

U moet zich eerst registreren en inloggen om uw vraag te stellen. Uw e-mailadres is niet zichtbaar voor anderen en u kunt een fictieve naam opgeven. De naam die u achterlaat is wel zichtbaar. Ter bescherming van uw privacy verzoeken wij u persoonlijke gegevens niet te vermelden in uw bijdrage.