Replica Het Laatste Avondmaal in Belgische abdij van de hand van Leonardo Da Vinci zelf? De bewijzen zijn overtuigend

500 jaar na zijn dood is alles rondom de Italiaanse Renaissancemeester Leonardo da Vinci weer even springlevend. Buiten diverse tentoonstellingen met zijn werken duiken er op verschillende plekken discussies op over schilderijen, die wel of niet van de hand van de meester zelf zijn. In het Belgische Tongerlo lijkt het er sterk op dat aan de replica van Het Laatste Avondmaal, die sinds 1545 in de abdij hangt, toch echt door Da Vinci zelf meegewerkt is.

Leonardo da Vinci, de alleskunner

Leonardo da Vinci is op 2 mei 1519, op 67-jarige leeftijd overleden, in zijn woning vlakbij het koninklijke kasteel van Amboise in de Loire-vallei. Hij laat vele wereldberoemde schilderijen, uitvindingen en bouwwerken na. Iedereen kent wel zijn glimlachende Mona Lisa of indrukwekkende Het Laatste Avondmaal. Bij leven is Da Vinci zeer breed geïnteresseerd in onder andere wiskunde, meetkunde, architectuur, waterwerken, golfbewegingen, vliegen, muziek, machines, filosofie, kanonnen, geologie, anatomie en het organiseren van feesten en toneelstukken. Zijn vele notitieboekjes met gedachten en schetsen die bewaard zijn gebleven geven ons een blik op zijn vooruitstrevende ideeën. Bill Gates en het Britse Koninklijk Huis zijn de bekendste bezitters van zijn schetsen.

Replica Het Laatste Avondmaal Tongerlo

Sinds 1545 is de Abdij van Tongerlo in het bezit van een prachtige replica van Het Laatste Avondmaal, dat Leonardo da Vinci in de eetzaal van het klooster Santa Maria delle Grazie te Milaan geschilderd heeft. Het origineel heeft in de loop der tijden zo geleden, dat er steeds minder van overblijft, maar de replica op ware grootte (zo’n 45 vierkante meter) heeft de tijd zeer goed doorstaan. De Amerikaanse kunsthistoricus Jean-Pierre Isbouts is ervan overtuigd dat Leonardo Da Vinci heeft meegewerkt aan de kopie in België. De theorie is onderzocht en wat blijkt, na scans met speciale camera’s is dat nu 85 procent zeker. Jean-Pierre Isbouts: “Het schilderij staat dichter bij het origineel dan welke andere kopie ook. De typische tekenmethode van Leonardo is zo perfect dat het bijna niet te onderscheiden is van het origineel.”

Duidelijke tekenen van Da Vinci

Gedacht wordt dat Leonoardo’s leerling Andrea Solario bij de replica betrokken is geweest, maar dat de meester zelf ook meegewerkt heeft. Isbouts: “Mogelijk maakte Da Vinci de potloodtekening die de basis vormde voor de replica en schilderden hijzelf en zijn leerling die vervolgens in.” Dat idee wordt nu ondersteund door de computeranalyses, die aantonen dat voor het origineel en de replica dezelfde ondertekeningen zijn gebruikt. Met name de gezichten van Johannes en Jezus vertonen duidelijke tekenen van Da Vinci. “De gelijkenis tussen het gezicht van Johannes en Da Vinci’s werk Leda en de Zwaan is onwaarschijnlijk”, zegt Isbouts, die naar eigen zeggen “85 procent zeker” is van zijn zaak. De komende maanden worden de camerabeelden in Amerika verder geanalyseerd.

Historische documenten ondersteunen de theorie

Isbouts heeft historische documenten bekeken en daarin informatie gevonden die zijn theorie ondersteunen. Zo is Lodewijk XII na het binnenvallen van Milaan zo onder de indruk van de net afgewerkte muurschildering in de Basilica di Santa Maria delle Grazie, dat hij het werk absoluut wil meenemen. Als dat niet mogelijk blijkt te zijn, moet hij wel genoegen nemen met een kopie op canvas. “De technologie om een fresco te verhuizen was er nog niet”, zegt Isbouts. Uit verslagen maakt Isbouts op dat de koning daarom rechtstreeks Da Vinci aangesteld heeft om de replica te maken.

Stemmen over echtheid schilderij Donna Nuda

Ook in Nederland zijn er twijfels over een schilderij van Da Vinci. Het publiek van de Hermitage in Amsterdam kan stemmen over de echtheid van het 16e-eeuwse schilderij Donna Nuda. Het is door tsarina Catharina de Grote in 1779 aangekocht als een echte Leonardo da Vinci, maar of hij het zelf heeft gemaakt wordt nu al een eeuw betwijfeld. Volgens de Hermitage vertoont de Donna Nuda sterke overeenkomsten met de Mona Lisa: “hetzelfde spel van licht en donker, de naakte dame zit in dezelfde pose, heeft eenzelfde mysterieuze glimlach en ook in de achtergrond lijkt de hand van de meester zelf zichtbaar” aldus de Hermitage. De Donna Nuda verhuist binnenkort naar Musée Condé in Frankrijk. Dat bezit een tekening die in 2017 aan Da Vinci is toegeschreven en die veel gelijkenissen heeft met de Donna Nuda. Bewijzen te over, maar het publiek mag oordelen. De Hermitage nodigt daarvoor museumbezoekers – amateurs en kunstkenners – uit het zelf goed te bekijken én te oordelen met behulp van een stemmodule in de audiotour. Het publieksoordeel wordt eind mei 2019 bekendgemaakt.

(Bron: ANP, eos wetenschap, NRC, tongerlo.org, DeMorgen, RTL Nieuws, Hermitage Amsterdam)