Diagnose slaapapneu makkelijker vast te stellen

’s Nachts een oppervlakkige adem of heel af en toe een korte ademstilstand, hebben we allemaal wel eens. Maar als dit ernstigere vormen aanneemt, dan is er sprake van apneu. Sinds kort is er een andere methode om heel snel vast te stellen of er kans is op apneu. Dokter Ted van Essen legt uit. 

‘Geen lucht’

Apneu betekent letterlijk ‘geen lucht’. Er is sprake daarvan wanneer iemand tijdens de slaap last heeft van ademstilstanden. Iedereen ademt weleens wat minder vaak in z’n slaap, maar bij apneu gebeurt dit meer dan 5 keer per uur en duurt zo’n ademstilstand minstens 10 seconden. Bij 5-15 keer per uur is er sprake van lichte apneu, bij 15-30 keer per uur van matige apneu, en bij meer dan 30 keer per uur gaat het om ernstig apneu. Er zijn mensen die het wel 120 keer per uur hebben. En soms duurt zo’n ademstilstand niet 10, maar tientallen seconden. Als dit jaren aanhoudt kan dit schadelijk voor de gezondheid zijn, want het zuurstofgehalte in het bloed daalt hierdoor en ook de organen krijgen te weinig zuurstof. U hoeft overigens niet bang te zijn dat de ademhaling blijvend stopt, want als het zuurstofniveau teveel daalt en het CO2-gehalte in het bloed te hoog wordt, worden de hersenen gestimuleerd en wordt iemand vanzelf wakker om adem te halen. Dat heet een ‘arousal’.

Gevolgen

De kwaliteit van slapen door apneu is slecht. U bereikt niet uw diepe REM-slaap en herstelt niet goed. Mensen met apneu worden doodmoe wakker, hebben hoofdpijn, concentratie- en geheugenproblemen, zijn suf of geïrriteerd en kunnen overdag soms zomaar in slaap vallen, wat natuurlijk tot problemen privé of op het werk kan leiden. Maar apneu kan ook echt voor ernstige fysieke klachten zorgen. Zo moet het hart door het zuurstofgebrek extra hard werken om voldoende zuurstof rond te pompen en kan overbelast raken. Hartritmestoornissen, hartfalen of een hartinfarct kunnen het gevolg zijn. Ook herseninfarcten komen voor. Vaak wordt hoge bloeddruk geconstateerd, of een te hoog cholesterolgehalte. Veel mensen met apneu ontwikkelen overgewicht, doordat door het gebrek aan diepe slaap de hele hormoonhuishouding in de war raakt en lichaamsvetten niet meer goed worden afgebroken. Het gevolg van overgewicht is dan vaak weer diabetes type II. Juist dit dikmakende effect van apneu is heel verraderlijk, omdat overgewicht ook weer een reden kan zijn voor het ontstaan van apneu. Zo belandt u in een vicieuze cirkel.

Soorten apneu

Er zijn 3 varianten van apneu. De meest voorkomende vorm is OSAS oftewel het Obstructieve Slaap-Apneu Syndroom. Daarbij heeft de patiënt wel een prikkel om adem te halen, maar komt die adem niet verder dan de keel, omdat de luchtweg geheel of gedeeltelijk geblokkeerd is. Tijdens de slaap ontspannen de spieren en daardoor kunnen de tong en de zachte delen van het gehemelte naar achteren zakken en zo de keel blokkeren. Mensen met overgewicht lopen hierop meer risico doordat zij meer vetweefsel rond het hals-keelgebied hebben, maar bijvoorbeeld roken of het gebruik van alcohol of slaapmiddelen laat de spieren extra verslappen en kan dit ook veroorzaken. Een te grote keelamandelen of een te korte onderkaak kunnen eveneens een rol spelen. Een paar procent van de bevolking lijdt aan OSAS, vooral mensen boven de 45 jaar. Mannen 3 keer zo vaak als vrouwen. Verder is er het Centraal Slaapapneu Syndroom (CSAS) dan sturen de hersenen niet of onvoldoende signalen naar de ademhalingsspieren om te ademen. Dan is de keelholte dus wél gewoon open. Deze vorm komt vooral voor bij mensen met hart- en vaatziekten, en bij te weinig doorbloeding van de hersenen. Ook jonge kinderen kunnen dit hebben. Er wordt in dit verband wel een link met wiegendood gelegd. En dan is er ook nog Positioneel Obstructief Slaap Apneu (POSA). Dan hangen de ademstilstanden samen met de lichaamshouding. Vaak is de rugligging de boosdoener, door de zwaartekracht wordt de luchtweg afgesloten.

Onderdiagnose

In Nederland is er sprake van een onderdiagnose. Op basis van percentages in andere landen, moeten er in Nederland ongeveer 315.000 apneu-patiënten zijn. Toch worden er maar 55.000 mensen voor deze aandoening behandeld. Op de eerste plaats komt dit doordat mensen vaak niet weten dat ze lijden aan ademstilstanden. Ze merken alleen dat ze onrustig slapen, vaak wakker worden, snurken, ’s morgens een droge mond of hoofdpijn hebben en zich uitgeput voelen. Over het algemeen is het de partner die aan de bel trekt omdat die ’s nachts hoort dat het ademen regelmatig stopt. Ook door huisartsen wordt slaapapneu over het algemeen slecht herkend, omdat de klachten meestal vaag zijn en ook allerlei andere oorzaken zouden kunnen hebben. En als de huisarts wel denkt aan slaap-apneu, dan was tot voor kort een verwijzing naar een speciaal slaapcentrum de enige mogelijkheid om uitsluitsel te krijgen.

Nieuwe methode om apneu vast te stellen

Sinds kort is er een andere methode is om heel snel vast te stellen of er kans is op apneu. 60 huisartsenpraktijken in Twente werken daar nu al mee. Ze geven iemand waar ze apneu bij vermoeden een soort horloge plus vingerhoedje mee. Het vingerhoedje meet het zuurstofgehalte en als dat 5 keer per uur een dip vertoont weet de arts meteen de volgende morgen dat er een serieuze verdenking van apneu is. Dan volgt alsnog wel een verwijzing naar een slaapcentrum, maar dan weet u in ieder geval zeker dat het niet voor niets is. En als deze nieuwe methode géén aanwijzingen voor apneu oplevert kan meteen naar andere oorzaken worden gekeken, veel sneller dan wanneer u eerst op de wachtlijst voor een slaapcentrum komt.

Wat kunt u doen?

Wat u zelf kunt doen is afvallen, stoppen met roken en ’s avonds geen alcohol meer drinken. Gebruik ook geen slaapmiddelen, daarmee verkleint u de kans dat de luchtwegen geblokkeerd raken doordat er een teveel aan vetweefsel op rust of doordat de spieren verslappen en de tong naar achteren zakt. Wanneer blijkt dat de klachten vooral optreden bij een bepaalde houding tijdens de slaap, zoals rugligging, kan daar met een Slaap Positie Trainer iets aan gedaan worden. Dat is een klein apparaatje dat de slaaphouding detecteert.

Behandeling

Daarnaast zijn er ook nog andere behandelwijzen. Bij mild apneu helpt een zogenaamde ‘antisnurkbeugel’ of MRA (Mandibulair Repositie Apparaat) vaak goed. Dit apparaat lijkt op uitneembare beugels die orthodontisten gebruiken en wordt ook door een gespecialiseerde tandarts aangebracht. De beugel zorgt ervoor dat de onderkaak ongeveer 1 centimeter naar voren wordt geplaatst waardoor er meer ruimte in de mond- en keelholte wordt gecreëerd. Daardoor wordt voorkomen dat tong, strottenklepje, huig en zachte verhemelte de luchtwegen afsluiten. Er zijn wel 80 verschillende typen van, dus bekijk goed welke u het beste bevalt.

Bij matig tot ernstig apneu is een overdrukmasker oftewel CPAP (Continuous Positive Airway Pressure) heel effectief. Daarbij draagt u een op maat gemaakt masker over de neus en soms ook de mond. Dat masker is verbonden met een pompje dat onder druk lucht in de keelholte blaast. Die overdruk zorgt ervoor dat de luchtwegen niet meer kunnen blokkeren. Vooral bij apneu veroorzaakt door fors overgewicht zal vaak voor deze methode worden gekozen. Als de oorzaak van het apneu moet worden gezocht in bepaalde lichamelijke kenmerken moet er soms geopereerd worden. Bijvoorbeeld bij een scheef neustussenschot of vergrote keelamandelen. Ook wordt het zachte verhemelte wel verkleind, of het tongbeen en het schildkraakbeen wordt meer naar elkaar toegebracht. Door die laatste ingreep wordt de tong meer naar boven en naar voren gehouden en kan dan niet meer naar achteren zakken. En soms moet een te kleine onderkaak worden losgemaakt en een centimeter naar voren gezet. Ook de bovenkaak moet dan naar voren worden gezet. Maar dat zijn echt uitzonderingen.

Dit onderwerp wordt besproken met dokter Ted van Essen in Tijd voor MAX op 27 november 2018.

–

Stel uw vraag aan dokter Ted van Essen

U kunt van dinsdag 27 november tot woensdag 28 november 2018 10.00 uur hieronder vragen stellen aan dokter Ted van Essen over apneu. Andere vragen worden niet beantwoord. Na woensdag 28 november 2018 mag u uiteraard een reactie achterlaten, maar deze wordt niet meer beantwoord. Dit betreft geen persoonlijk consult! De dokter moet u daarvoor immers goed kennen. Dokter Ted helpt u graag met algemene informatie en achtergronden bij het onderwerp dat is behandeld in Tijd voor MAX.

U moet zich eerst registreren en inloggen om uw vraag te stellen. Uw e-mailadres is niet zichtbaar voor anderen en u kunt een fictieve naam opgeven. De naam die u achterlaat is wel zichtbaar. Ter bescherming van uw privacy verzoeken wij u persoonlijke gegevens niet te vermelden in uw bijdrage.