Deel 7: De familienamen

In deel 7 zal Vincent uitleggen hoe u met behulp van voornamen en familienamen informatie kunt krijgen over de verwantschap van voorouders.

Voornamen kunnen u veel informatie verschaffen over de verwantschap van voorouders. In veel families komen namelijk vernoemingen voor: sommige voornamen werden van generatie op generatie doorgegeven.

Vernoemingen

De vernoeming van kinderen ging doorgaans vanuit een vast systeem. De oudste kinderen werden vernoemd naar de grootouders. Waren deze al vernoemd en leefden de vernoemde kinderen nog dan waren andere familieleden aan de beurt om vernoemd te worden: ooms, tantes of overgrootouders. Men paste de ongeschreven regel van het vernoemen soms zo consequent toe, dat twee gelijknamige kinderen in één gezin voorkomen. Dan zijn er bijvoorbeeld twee zoons Pieter, omdat beide grootvaders zo heetten.

Familienamen

U zult merken dat familienamen in de loop der jaren op verschillende wijzen werden gespeld. Het is belangrijk hier alert op te zijn: is de persoon met een anders gespelde familienaam wel of geen familie van u?

Ouder dan Napoleon

In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, ligt de oorsprong van familienamen meestal al vóór het tijdvak van Napoleon. Rond 1800 had de vaste familienaam al een grote spreiding. Met de invoering van de burgerlijke stand werd deze naam vastgelegd. In sommige streken, met name in het oosten en noorden van Nederland, was de vaste familienaam rond 1800 nog niet zo ingeburgerd. Daar werd gebruik gemaakt van patroniemen. Daarbij werd de voornaam van de vader de toenaam van het kind (bijv. Kornelis Claassen, Peter Willems, Grietje Jansen). Deze naam wisselde per generatie. Soms werd het patroniem uiteindelijk de vaste familienaam.

Soorten familienamen

U zult terug in de tijd moeten om de oorsprong van een familienaam te achterhalen. Er zijn 5 soorten familienamen:

• Herkomstnamen: de namen die de plaats aangeven waar de eerste naamdrager vandaan kwam (bijvoorbeeld Van Barneveld, Van Antwerpen)
• Patroniemen behoren tot de verwantschapsnamen
• Adresnamen: ontleend aan de plek waar de eerste naamdrager woonde (bijvoorbeeld Van de Berg, Brugman)
• Beroepsnaam (Visser, Molenaar, Bakker)
• Eigenschapsnamen die afgeleid zijn van een kenmerk van de eerste naamdrager (De Bruine, Zwart)

Wees erop bedacht dat veel namen in de loop der tijd zijn verbasterd. Dit gebeurde bijvoorbeeld met namen van buitenlandse oorsprong.

Vastleggen gegevens

Om al uw onderzoeksgegevens netjes en overzichtelijk vast te leggen kunt u gebruik maken van een computerprogramma. Er zijn allerlei programma’s op de markt die allemaal voldoen. U kunt in zulke programma’s altijd aanpassingen doen en informatie toevoegen. Dikwijls kunt u foto’s of scans van archiefstukken bijvoegen.

Als de eerste bronnen zijn uitgeput, zijn er altijd nog andere mogelijkheden om informatie boven water te krijgen. Hiervoor kunt u naar secundaire bronnen kijken. Daar zal Vincent in het volgende deel meer over vertellen. Klik hier als u terug wilt naar het overzicht van de cursus stamboomonderzoek.