Vaarwel Nederland: het verhaal van Nederlandse gelukszoekers

In de vierdelige documentaireserie Vaarwel Nederland volgt MAX  het spoor van de Nederlandse landverhuizers uit de jaren 50. Aan de hand van persoonlijke verhalen, foto’s en archiefbeelden vertelt de serie de geschiedenis van emigranten naar de 4 populairste emigratiebestemmingen: Canada, Amerika, Australië en Nieuw-Zeeland. Daniël Lohues heeft speciaal voor deze serie de muziek gecomponeerd, wat Vaarwel Nederland extra bijzonder maakt. 

Gelukszoekers

Gelukszoekers worden ze genoemd, de Nederlanders die in de jaren 50 de oversteek wagen naar het nieuwe land. Door de verwoestingen van de oorlog, het gebrek aan werk en de dreiging van de Russen raken veel mensen in de ban van emigratie. In 1948 denkt 1 op de 3 Nederlanders erover ons land te verlaten. Ruim een half miljoen, dat is 5 procent van de toenmalige bevolking, stapt ook echt op de boot of in het vliegtuig op zoek naar avontuur, vrijheid, werk en ruimte. Wie zijn die Nederlanders die ooit vertrokken naar een ver land? Heeft de keuze om te emigreren goed uitgepakt? Hoe is het om ouder te worden in een land waar je niet geboren bent? En de belangrijkste vraag: waarom zeiden ze vaarwel tegen Nederland?

Oorlogsbruiden

De eerste groep emigranten die naar Canada vertrekt zijn oorlogsbruiden: duizenden jonge vrouwen die tijdens de bevrijding verliefd worden op een Canadese soldaat. Olga Trestorff (92) is pas 19 als ze Lloyd Rains tegenkomt. Ze valt als een blok voor hem, maar Lloyd moet al snel terug naar Canada. Ze besluiten daarom binnen drie maanden te trouwen. In Canada houdt Olga veel contact met andere oorlogsbruiden. Het nieuwe leven van veel bruiden valt tegen: ver weg van familie, in een onbekend land.

Boerenbedrijven

Canada zit te springen om jonge mannen die aan het werk willen op boerenbedrijven. Veel boerenzonen, zoals Wietse Bokma stappen op de boot. Na 3 jaar keert Wietse terug en trouwt met een Nederlands meisje. Eenmaal terug in Canada lukt het hem om samen met zijn vriend een boerderij te kopen. De boerderij is inmiddels uitgegroeid tot een hypermodern melkveebedrijf, geleid door een van zijn zoons en een kleinzoon.

Het is zwaar

“Ik heb veel gehuild, er liggen veel tranen hier. Ik had het goed in Nederland en wilde helemaal niet weg.” Gerda Halman (96) wordt emotioneel als ze aan de eerste jaren na haar emigratie terugdenkt. Als haar man een campagnebijeenkomst over emigratie bezoekt, is hij meteen verkocht. In 1953 vertrekken ze samen met hun dochtertje. Het begin is zwaar, het kleine beetje spaargeld dat ze meenemen is snel op. Na verschillende baantjes lukt het Gerda’s man om werk te vinden in een staalfabriek en wordt het leven beter. Maar het werk is vuil en zwaar en een paar jaar na zijn pensioen overlijdt hij aan de gevolgen van longkanker. Gerda woont sinds die tijd alleen. Het ouder worden in een land waar ze niet geboren is valt haar zwaar.

Koekjesmachine

Na het overlijden van hun moeder, besluit vader Voortman om met zijn 4 zonen te emigreren naar Canada. Harry Voortman: “Mijn vader wist niet eens waar Canada precies lag. Hij wist alleen dat de bootreis 9 dagen duurde.” De mannen gaan meteen aan de slag op een boerderij, maar na een jaar houden de broers Bill en Harry het voor gezien. Ze gaan naar de stad Hamilton om daar zelfgebakken roggebrood en ontbijtkoek te verkopen. Het kost de broers moeite het hoofd boven water te houden. Klanten vinden roggebrood maar armeluisbrood. De ommekeer komt als ze met een lening een koekjesmachine kopen. In 50 jaar tijd is het bedrijf uitgegroeid tot een miljoenenbusiness. Harry Voortman (82) heeft zijn bedrijf een paar jaar geleden voor veel miljoenen dollars verkocht. Toch loopt hij nog iedere dag een rondje door de fabriek om met zijn oud-medewerkers te praten.

Vaarwel Nederland is te zien vanaf vrijdag 23 februari 2018, in 4 afleveringen, om 21.05 uur op NPO 2.