Reisziekte

Vakantie is doorgaans iets om u op te verheugen. Maar sommige mensen verheugen zich er allerminst op; zij hebben last van reisziekte. Hoe ontstaat het en is er iets aan te doen?

Het evenwichtsorgaan

Vrijwel iedereen heeft er wel eens last van of gehad: wagen-, zee- en luchtziekte. Reisziekte heeft te maken met de evenwichtsorganen die vlak bij de oren zitten. Het evenwichtsorgaan werkt samen met onze ogen en spieren. Die gecombineerde informatie geeft aan de hersenen door hoe onze positie ten opzichte van de horizon is. Wanneer we op een schommelende boot zitten of in een auto die veel bochten maakt, melden onze ogen en spieren dat het lichaam stil zit, maar geeft het evenwichtsorgaan toch aan de hersenen door dat we bewegen. De bewegingen kloppen dan niet met wat we zien. Dat gebeurt ook in een vliegtuig  bij turbulentie. Het evenwichtsorgaan registreert dat onze houding steeds verandert, maar omdat we meebewegen met het vliegtuig en geen horizon zien, lijkt dat niet te kloppen. Daardoor raken de hersenen in de war. Het evenwichtsorgaan geeft vervolgens impulsen aan het braakcentrum in de hersenen. De symptomen zijn eerst lusteloosheid, wit wegtrekken, zweten en gapen, en vervolgens misselijkheid, en overgeven. Bijna alle mensen worden uiteindelijk wel zeeziek op een hevig slingerende boot, maar bij wagenziekte is het ook een kwestie van aanleg. Vooral kinderen zijn vatbaar voor reisziekte. Mogelijke oorzaak is dat hun evenwichtsorgaan nog niet is volgroeid. Vrouwen hebben er relatief vaker last van dan mannen.

Blik op de horizon

Wanneer u de symptomen wilt stoppen is het belangrijk om te gaan zitten waar de bewegingen het minst zijn. Op een schommelend schip is dat in het midden, in de bus of auto zoveel mogelijk voorin. In het vliegtuig kunt u het beste dicht bij de vleugels gaan zitten. Zorg voor frisse lucht. Doe in een auto het raampje open en ga op het schip naar buiten het dek op. Blijf zoveel mogelijk naar een vast punt in de verte kijken. Zet kinderen in de auto hoog genoeg dat ze naar buiten kunnen kijken. Bij wagenziekte is het ook van belang om niet met de rug naar de rijrichting te zitten. Indien mogelijk, ga zelf achter het stuur zitten. Bestuurders hebben zelden last van wagenziekte, omdat ze de bewegingen letterlijk zelf in de hand hebben. ’s Nachts rijden kan ook helpen. Door het donker worden er minder prikkels opgepakt. Ga in een rijdende auto niet lezen, puzzelen of computerspelletjes spelen. Houd uw blik op de weg.

Voorkomen van reisziekte

Er is geen vaste remedie om reisziekte te voorkomen. Het beste is om zo nu en dan kleine licht verteerbare maaltijden te nuttigen. Vermijd zure of vette voedingsmiddelen, maar ook koffie, alcohol of koolzuurhoudende dranken. Het kauwen van kauwgom kan helpen. Te zware luchten van eten, roken, parfum of benzinedampen zijn niet bevorderlijk en wakkeren het misselijke gevoel eerder aan.

Er is een nieuwe richtlijn van het NHG, het Nederlands Huisartsen Genootschap, die bij reisziekte vooral de nadruk legt op het belang van frisse lucht, voldoende pauzes nemen, uitgerust op weg gaan, en dus kleine lichte maaltijden. Gebruik liever geen medicijnen.

Er zijn tabletten met cyclizine, cinnarizine of meclozine bij de drogist of apotheker te koop. Deze medicijnen lijken de prikkeling van het braakcentrum te blokkeren. De werking is nooit aangetoond, maar er zijn mensen die er baat bij hebben. Ze hebben vaak wel bijwerkingen zoals slaperigheid. Voor bestuurders zijn ze dus niet geschikt. U kunt er ook een droge mond van krijgen en wazig gaan zien. Deze tabletten moet u 1 tot 2 uur voor vertrek innemen. Verder zijn er op recept pleisters met scopolamine verkrijgbaar. Deze moet u 6-15 uur voor de reis achter het oor plakken. Ze werken 3 dagen lang, dus ze zijn vooral geschikt voor lange reizen zoals een cruise. Nadeel is opnieuw dat het suf en slaperig maakt en dat je er wazig door kunt gaan zien. Scopolamine mag alleen boven de 18, en vooral ouderen kunnen er soms verward van raken. Natuurlijk zijn er ook veel huismiddeltjes bekend waarvan de werking niet wetenschappelijk is aangetoond maar waar sommige mensen toch bij zweren: een theelepeltje gemberpoeder, of een watje in het linkeroor als u rechtshandig bent en omgekeerd, of een lepel tijmsiroop.

Hoogte- en duikersziekte

Er zijn nog 2 ziektes die ook met bewegen te maken hebben: hoogteziekte en  duikersziekte. Hoogteziekte komt voor bij bergbeklimmers die zich te snel naar een grote hoogte verplaatsen. Meestal beginnen de verschijnselen pas op te treden vanaf 2500-3500 meter hoogte. Op die hoogte is de luchtdruk een stuk lager en bevat de lucht minder zuurstof dan op zeeniveau. Het lichaam kan zich aanpassen, maar dat kost tijd. Neemt u die tijd niet dan krijgt u last van vochtophoping in handen, voeten en gezicht, kunt u hoofdpijn krijgen en kortademig en duizelig worden. Over het algemeen wordt aangeraden niet meer dan 300 meter per dag te stijgen.

Bij duikersziekte (ook wel caissonziekte genoemd, naar de caissons oftewel stalen funderingen die door mensen onder water geplaatst worden) gaat het juist om de hogere druk die er onder water is. Door de hogere druk onder water bevat elke ademteug veel meer zuurstof- en stikstofmoleculen. De zuurstof wordt voortdurend door het lichaam gebruikt, dus die moleculen stapelen zich niet op in het bloed en de weefsels, maar de stikstofmoleculen wel. Als u dan te snel naar de oppervlakte stijgt en de druk weer daalt, vormen die stikstofmoleculen belletjes in het bloed en het weefsel. Die stikstofbelletjes kunnen weefsel beschadigen of bloedvaten in allerlei organen afsluiten. Er kan sprake zijn van gewrichtspijnen, vermoeidheid, jeuk en vlekjes op de huid, maar in ernstige gevallen ook van verlammingen of hersenletsel, zoals verwardheid, moeite met praten of dubbelzien. In ernstige gevallen moet zo iemand in een decompressietank geplaatst worden. Daar heerst een verhoogde luchtdruk die langzaam teruggebracht wordt naar normale waarden. Het advies is om na enkele dagen duiken eerst 12-24 uur niet te vliegen: op grote hoogte is de luchtdruk immers juist heel laag en dat maakt het verschil met onder water nog groter.

Dit onderwerp wordt behandeld in Tijd voor MAX op dinsdag 9 mei 2017.

—

Stel uw vraag aan dokter Ted van Essen

U kunt van dinsdag 9 mei 2017 tot en met woensdag 10 mei 2017 10.00 uur hieronder vragen stellen aan dokter Ted van Essen over reisziektes. Andere vragen worden niet beantwoord. Na woensdag 11 mei 10.00 uur mag u uiteraard een reactie achterlaten, maar deze wordt niet meer beantwoord. Dit betreft geen persoonlijk consult! De dokter moet u daarvoor immers goed kennen. Dokter Ted helpt u graag met algemene informatie en achtergronden bij het onderwerp dat is behandeld in Tijd voor MAX.

U moet zich eerst registreren en inloggen om uw vraag te stellen. Uw e-mailadres is niet zichtbaar voor anderen en u kunt een fictieve naam opgeven. De naam die u achterlaat is wel zichtbaar. Ter bescherming van uw privacy verzoeken wij u persoonlijke gegevens niet te vermelden in uw bijdrage.