Shula en de Boze Witte Man

Het was op z’n minst merkwaardig te noemen, het optreden van Shula Rijxman, de voorzitter van de raad van bestuur van de NPO, in De Wereld Draait Door. Het was zo’n halve week na de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Die ochtend had de NPO-voorzitter een opiniestuk in de Volkskrant gepubliceerd onder de opmerkelijke kop ‘Publieke omroep gaat leren van Trump’. En ’s avonds zat ze dus bij Matthijs van Nieuwkerk aan tafel om dat stuk toe te lichten. Het was een oproep, zo zei ze, namens alle omroepen. Omdat de media, zowel in de Verenigde Staten als in Nederland, de overwinning van Donald Trump niet hadden zien aankomen en Hillary Clinton als de gedoodverfde winnaar hadden neergezet, vroeg zij zich af of de media de aanhang van Trump soms niet serieus hadden genomen. Opvallend genoeg had even daarvoor de uitgever (en dus de inhoudelijk verantwoordelijke hoofdredacteur) van de New York Times in een open brief aan de lezers excuses aangeboden dat zijn krant de verkiezingscampagnes te eenzijdig belicht had.

Wordt ook in ons land de stem van alle groepen wel voldoende gezien en gehoord, zo vroeg Rijxman zich af. Ook hier moeten de omroepen meer het geluid van alle inwoners laten horen, en niet alleen het geluid van de hoogopgeleide Nederlanders. Ze beschuldigde Nederlandse journalisten er dus min of meer van dat ze niet weten hoe de samenleving in elkaar zit. “Want ook ik stel mezelf de vraag of we alle geluiden serieus nemen en laten zien en horen. Of we wel de juiste onderwerpen agenderen in onze programma’s.” Rijxman zei dat ze na de verkiezingen in de VS de omroepen bij elkaar geroepen heeft om hierover van gedachten te wisselen. Nou, ik weet niet welke omroepdirecteuren zij allemaal gebeld heeft, ik heb ik in ieder geval geen telefoontje ontvangen.

Maar het bijzondere is natuurlijk dat het antwoord op de vraag van mevrouw Rijxman náást haar zat. Tegen Van Nieuwkerk had ze gezegd: “Ik kom alleen als Bert Huisjes meekomt.” Huijsjes is de directeur van omroep WNL. Ik weet niet of u het zich nog kunt herinneren, maar ik zie het nog zó voor me. In februari 2009 kwam Sjuul Paradijs, toen nog hoofdredacteur van De Telegraaf, met een grote truck het Mediapark in Hilversum opgereden. Hij had Wakker Nederland (nu WNL) opgericht, want volgens hem was er plek voor een minder links geluid bij de publieke omroep. “De hardwerkende mensen, de ruggengraat van Nederland, herkennen zich niet in de actualiteitenprogramma’s”, zo zei de man achter de krant én toen ook de omroep van wakker Nederland, die vooral het rechtse geluid wilde laten horen. En kijk nu eens, ruim zeven jaar later. Hoe goed wordt de stem van de man in de straat door WNL vertolkt? Hun dagelijkse tv-programma Goedemorgen Nederland besteedt vooral aandacht aan koetjes en kalfjes-onderwerpen, dierenfilmpjes en bloopers geplukt van social media.

En Geert Wilders dan, zult u zeggen. Dat is toch de man – ook al weer sinds 1998 lid van de Tweede Kamer, maar zich desalniettemin nog steeds afzettend tegen “de Haagse kliek” – die claimt de gewone man te vertegenwoordigen? Hoe vaak hij ook wordt uitgenodigd voor talkshows, hij weigert eenvoudig te komen en zijn fractieleden verbiedt hij zelfs in praatprogramma’s op te treden. Behalve als Martin Bosman weer ’s een boekje heeft geschreven over Zuid-Afrika, dan staat dit fractielid te springen om free publicity bij PAUW.

Niet alleen zat het antwoord op de vraag van mevrouw Rijxman naast haar, zelf had ze niet het flauwste benul hoe “de gevoelens in onze samenleving een plek te geven in onze programma’s”. Ze bleef dus zelf het antwoord schuldig en Matthijs van Nieuwkerk wekte de indruk ook niet precies te snappen waar het over ging. Hij opperde om Frans Bauer meer programma’s te laten maken, want dat is “iemand met een goed stel hersens”. Misschien moeten we dat inderdaad maar ’s proberen…

Ach, de soep wordt zo heet niet gegeten als hij wordt opgediend… Ik voel me in ieder geval niet aangesproken door de oproep van mevrouw Rijxman en vraag me oprecht af of het daadwerkelijk zo erg is als zij ons voorschildert. Sinds de door de NPO-bestuursvoorzitter opgestarte discussie beheerst ‘de boze witte man’ de commentaren in kranten, social media en de discussies in actualiteitenprogramma’s op radio en tv. Die boze witte man staat dan voor wat we vroeger wel eens noemden de groep ‘maatschappelijk teleurgestelden’, de mensen die het vertrouwen in de politiek verloren hebben.

De publieke omroep bereikt zo’n 86 à 88 procent van de kijkers, dat is best heel veel. De programma’s die die publieke omroepen maken, maken zij niet voor hun eigen achterban van in totaal 3,5 miljoen leden, maar voor alle 17 miljoen kijkers in Nederland. MAX bereikt met zijn programma’s veel meer mensen dan alleen de eigen 350.000 leden. Wij maken programma’s voor álle ouderen van Nederland en zijn erg blij dat ook andere publieksgroepen erin geïnteresseerd zijn. Denk alleen al aan Heel Holland Bakt met bijna 3 miljoen kijkers!

Wij weten heel goed wat er speelt in de samenleving, omdat wij in nauw contact staan met de ouderen in ons land, goed naar hen luisteren en serieus rekening houden met hun mening. Wij gaan op de MAX ledendagen en de Open Studiodagen in gesprek met onze kijkers en luisteraars en zeer regelmatig peilen wij het gedachtegoed van de vijftigplussers met ons MAX Opinie Panel, dat ruim 8.000 deelnemers kent. Met MAX Maakt Mogelijk – zowel de stichtingsactiviteiten als het gelijknamige tv-programma – komen wij in aanraking met alle geledingen van de bevolking. Via de MAX Ombudsman en de Soresdienst signaleren wij niet alleen de problemen van mensen die in de knel zitten, maar proberen we die ook te verhelpen. En in onze programma’s Meldpunt! en Hollandse Zaken (dat we graag het hele jaar door zouden willen uitzenden, niet alleen in de zomer) geven we alle ruimte aan ontevreden burgers. Nee, niet door alsmaar mensen op de markt een microfoon onder de neus te duwen en naar hun mening te vragen over de meest complexe maatschappelijke en politieke issues. Ik denk niet dat daar ook maar iemand gelukkig van wordt. Wij bieden ruimte, laten mensen met uiteenlopende opvattingen aan het woord, maar dan altijd wel oplossingsgericht. En ingebed in een gevarieerde programmering. Want u wilt toch ook niet drie uur lang naar klagende mensen kijken?